Between brotherhood and hostility: Cultural encounters between Armenian and Turkish communities in the Ottoman Empire (1908–1914)

Abstract

1908-14 arası dönem Ermeni-Türk ilişkilerini tartışmak adına son derece geniş bir zemin sunmaktadır. İkinci Meşrutiyet'in ilanını takip eden yıllar sadece Ermeniler ve Türkler değil, imparatorluk içinde yaşayan tüm ulusların kültürel alanda karşılaşması açısından son derece elverişli bir dönemdi. Buna ek olarak, söz konusu dönem Birinci Dünya Savaşı ve 1915'in hemen öncesi olması sebebiyle de anlamlıdır. Tüm bunların yanı sıra, Balkan Savaşları, Adana Olayları ve yasal düzenlemeler hakkındaki tartışmalar da dönemi önemli kılan diğer faktörlerdir. Bu tezde, söz konusu gelişmelerin etkileri de göz önünde bulundurularak, iki ulusun kültürel alandaki kesişmelerini gösteren iki ayrı vakayı incelenmiştir. Öncelikli olarak Ahmet Şerif'in Anadolu'da Tanin başlıklı gezi yazılarından bahsedilmiştir. Bu yazılar, yazarın 1909-14 arasında Anadolu'nun çeşitli şehirlerine yaptığı gezilerdeki gözlemlerinden oluşmaktadır. Bu yazılarında unsurlar arasındaki ilişkilere özellikle yer vermesi sebebiyle bu tezde incelenmeye değer görülmüştür. İkinci olarak ise ilk defa olarak bu dönemde Ermeniceden Türkçeye yapılmış olan çeviriler tartışılmıştır. Bu eserler, Yervant Odyan'ın birbirinin devamı olan iki romanı, Abdülhamid ve Sherlock Holmes ve Saliha Hanım, Sarkis Srents'in tercümanlığını yaptığı Ermeni Edebiyatı Numuneleri ve Krikor Zohrab'ın Hayat Olduğu Gibi başlıklı hikaye kitabıdır. Bahsedilen vakalar Ermeni-Türk ilişkileri bağlamında yorumlanırken, söz konusu dönemde İkinci Meşrutiyetin `kardeşlik` söyleminin son derece etkili olması sebebiyle Osmanlı'da kamusal alan tartışmaları da bir ölçüde incelemeye dahil edilmiştir. Bununla birlikle iki vakayı birbiriyle ilişkilendirmek, anlamlandırmak ve açıklamak için kardeşlik, ortak vatan ve milliyetçilik kavramlarından ve ilgili teorilerden de faydalanılmıştır.

The period between 1908 - 1914 offers a rich platform for the discussions on the relations of Armenians and Turks in the Ottoman Empire. The years, following the announcement of the constitution were bearing immense opportunities for two communities to encounter on cultural field. In addition to this, that was the last period before the outbreak of World War I and 1915. Besides those major incidents, there has been a number of relatively small-scale events which had been influential on the social relations of etho-religious elements of the empire; such as Adana Incidents of 1909, Balkan Wars as much as the discussions on the legal regulations. Considering the outcomes of these events, I aim to discuss two cases where two nations have encountered in this period. Firstly, Ahmet Şerif's travel notes with the title of Anadolu'da Tanin will be discussed. Those involves his observations on the Anatolian cities and districts in 1909-13. He puts special emphasis on the relations of Turks and Armenians in his notes. The second case is the literary translations of Armenian intellectuals, from Armenian to Turkish; Abdülhamid ve Sherlock Holmes, Saliha Hanım, Ermeni Edebiyatı Numumeleri, and Hayat Olduğu Gibi. This thesis tries to present these two different cases where two communities encountered and they are discussed with their relation to Ottoman public sphere, which was expected to reflect the multiplicity of the empire, due to the fraternal discourse of the constitutional regime. The notions of fraternity, homeland and nationalism, as well as the theories related to these, are benefited to correlate, comprehend and explain these cases.