A conceptual history of ulus in the context of nation-building and language policies in Turkey

Abstract

Bu tezde 1930larda Türkiye'deki dil reform sürecinde dilimize `nation` kelimesinin karşılığı olarak millet yerine getirilen ulus kavramının tarihsel macerasını inceledim. Bunu yaparken Reinhart Kosselleck'in öncülüğünü yaptığı kavram tarihi çalışmalarının teorik formatını temel aldım. Çalışma, kavram tarihi ve dil milliyetçiliği üzerinden Türk siyasal hayatını ve kimlik inşasını ele alıyor. Sadece bir kavram çalışması olmayan bu tezde öncelikle dil politikalarının çeşitlerini ve bunların uluslaşma sürecinde ne gibi katkılarının olduğunu teorik olarak açıkladım. Akabinde, bu sürecin Fransa, Almanya ve Osmanlı'da nasıl olduğunu tartıştım. Milli Mücadele döneminde ve Cumhuriyet dönemi Türkiye'sinde değişen kimlik algısını ve 1920li yılların sonunda üretilmeye başlanan yeni Türk kimliğini bu bağlamda tartıştım. Dil reformu sürecini Türk Tarih Tezi ile paralel bir biçimde anlattım ve uluslaşma sürecinde yeni Türk kimliğini tartıştım. Bu doğrultuda millet kelimesinin kısa bir kavram tarihini yazdıktan sonra ulus kavramının tarihini anlattım. Burada kavramın etimolojisini, 13. yüzyıla kadarki kullanımını ve Osmanlı dünyasında süreç içerisinde değişen anlamını anlattım. Bunu yaparken etimolojik sözlüklerden, destanlardan, yazıtlardan, eski Türkçe eserlerden, Türk Dil Kurumu çalışmalarından ve gazetelerden yararlandım. Kavramın dile yerleşme sürecinde budun ve millet kelimeleri ile girdiği çekişmeden bahsettim. Ulus kavramının farklı mecralardaki kullanımından bahsettim. Ulus ve millet kavramları arasında oluşan farkın ideolojik ayrışmalar kaynaklı olduğunu detaylıca ve örneklerle anlattım. Burada özellikle milliyetçilik ve ulusalcılık arasındaki farkları göstererek kavramların nasıl ideolojik semboller haline geldiğini gösterdim.

In this thesis, I examine the historical adventure of the concept of ulus, which came to be used as the counterpart of `nation` in the language reform process in Turkey in the 1930s, based on the theoretical approach to conceptual history pioneered by Reinhart Koselleck. The study examines Turkish political life and identity construction through conceptual history and language nationalism. In this thesis, I explain different types of language politics and their role in the process of nationalization in France, Germany, and the Ottoman Empire. I discuss the changing sense of identity during the Milli Mücadele period and the Republican period of Turkey, and the new Turkish identity that started to be produced at the end of the 1920s. I narrate the language reform process in parallel with the Turkish history thesis and discuss the new secular Turkish identity in the process of nationalization. I begin by offering a short conceptual history of the term millet, after which I explain the etymology of the term ulus, the use of the term until the 13th century, and the changing meaning of the term in the Ottoman world over time. In doing so, I draw from etymological dictionaries, epics, inscriptions, ancient Turkish works, works of the TDK (Turkish Language Association), and newspapers. I discuss the struggle between the use of the terms ulus, millet, and budun and the process whereby the former term came to dominate. I describe the use of the concept of ulus in different circles. I explain in detail and with examples that the difference between ulus and millet was the result of an ideological divide. I also show how the concepts have become ideological symbols, particularly in terms of the differences between milliyetçilik and ulusalcılık