Everyday life, status groups and sayfiye culture in Kadıköy in Second Constitutional Period

Abstract

Kadıköy ve sayfiye kültürü, Osmanlı toplumunun değişimini anlamlandırmak üzere incelenmesi gereken önemli iki konu başlığıdır. Büyük ve kozmopolit bir imparatorluğun, modern bir ulus devlete dönüşme süreci, şüphesiz uzun ve sancılı bir süreci kapsar. Toplumsal değişim bağlamında, bu sürecin en kritik evrelerinin yirminci yüzyılın başlarında yaşandığı ve başkent olma vasfı ile İstanbul'un, sözkonusu değişimin hem taşıyıcısı hem şahidi olduğu söylenebilir. Kadıköy ise bu dönemde şehrin merkezinde bulunmayan, henüz gelişmekte olan bir banliyösüdür. Ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren vapur seferlerinin başlaması (1850) ve Haydarpaşa-İzmit demiryolu hattının inşası (1873) ile yapısı değişmeye başlamış, küçük bir köyden, gözde bir sayfiye mekânına dönmüştür. Bir yandan Osmanlı saray elitlerinin ve bürokratların, Levantenlerin, yabancı tüccar ve diplomatların ilgisini üzerinde toplarken, diğer yandan Kuzguncuk yangınından kaçan Yahudiler'i, Kırım Harbi göçmenlerini kucaklamakta, yerli nüfusla beraber çok sayıda sezonluk ya da günübirlik misafiri de ağırlamaktadır. Böylece, hem Boğaziçi'nin şatafatlı yaşantısından uzak, asude bir yerleşim mekânı olmayı, hem de toplumsal denetimin daha hafif olduğu bir zeminde yeni kültürel unsurları içselleştirerek toplumsal değişimin öncüleri arasında yer almayı başarır. Bu çalışmada, semtin, bu dönemde, hem aktörü olduğu, hem de şahitlik ettiği değişim, çeşitli hatıratlar üzerinden ele alınacaktır. Anahtar Kelimeler: Kadıköy, gündelik hayat, statü grupları, sayfiye kültürü, habitus, Osmanlı modernleşmesi

Kadıköy and sayfiye culture are two prominent themes that can be examined to explain and elucidate the meaning of social change in late Ottoman society. The transformational process from a grand and cosmopolitian empire to a modern nation state certainly encompasses a long and tumultuous period of time. However, it may be said that the most critical phase of this process was realized at the outset of twentieth century in the sense of social change, and due to the importance of Istanbul as the capital city, that is, as both transporter and witness of this change process. As for Kadıköy, it was a developing suburb district of Istanbul at that time. But with the advent of the second half of the nineteenth century, and with the commencement of ferry service (1850), and the building of the Haydarpaşa-İzmit railway (1873), the structure of the city started to change, and in so doing, turned a favorite sayfiye place from a humble village, to a thriving hub. While this transformation was of interest to Ottoman courtiers and bureaucrats, Levantines, foreign merchants, and diplomats on the one side; it also involved Jews, Greeks, those who escaped from the Kuzguncuk fire, Crimean War migrants, and transient workers. In this sense, Kadıköy achieves a unique blend of being a tranquil settlement distanced from the luxurious living of Boğaziçi, and, yet takes a special place amongst pioneers of social change by internalizing new cultural components on a ground of social control to a lesser degree. In this study, the change that the Kadikoy district, experienced as both actor and witness within this period, will be elaborated by means of various memoirs. Keywords: Kadıköy, everyday life, status groups, sayfiye culture, habitus, Ottoman modernity.