Reading Armeno-Turkish novels narratologically in the context of the Nineteenth-Century modern Ottoman novel: Akabi Hikyayesi and Bir sefil zevce

Abstract

Bu çalışmada Hovsep Vartanyan'ın (Vartan Paşa) 1851 yılında yayımlanan Akabi Hikyayesi romanı ile Hovsep Maruş'un 1868 yılında yayımlanan Bir Sefil Zevce romanının anlatıbilimsel okumaları yapılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde hem anlatıya, kurmaca anlatıya, anlatısal bildirişimlere, anlatı düzeylerine dair, hem de anlatıcı(lar), odaklanma, zaman ve mekân kavramlarına dair farklı yaklaşımlar incelenmiştir. İkinci ve üçüncü bölümlerde ise söz konusu romanlar anlatıcı(lar), odaklanma, zaman ve mekân kavramları odağında ele alınmıştır. Bu yolla, Ermeni harfli Türkçe romanlar olan Akabi Hikyayesi ve Bir Sefil Zevce'nin 19. yüzyıl modern Osmanlı romanı (ya da Tanzimat dönemi romanı) bağlamındaki konumları sorgulanmaya çalışılmış, bu iki romanın şimdiye dek yapılmış okumalarındaki temel eksikliklerin giderilmesi amaçlanmıştır. Romanların anlatıbilimsel olarak incelenmesinin sebebi anlatıbilimin, romanların şimdiye dek yapılan okumalarındaki olası eksiklikleri saptamada nesnel bir metot olmasıdır. Söz konusu nesnellikten kasıt romanların, yazarlarından, yazıldığı dönemdeki sosyo-kültürel, tarihi, politik, dinsel-etnik, ahlâki yargı ve gerekçelerden bağımsız, sadece anlatısal yapılarının anlatıbilimin temel kavramları üzerinden incelenmesidir. Başka bir ifadeyle, Akabi Hikyayesi ve Bir Sefil Zevce'yi sadece 19. yüzyıl Osmanlı romanının temel temaları üzerinden okumanın ne derece yeterli olduğunu sorgulamak amaçlanmaktadır. Romanlar anlatıbilimsel olarak incelendiğinde, bu romanları sadece 19. yüzyıl Osmanlı romanı ile ilişkilendirilen yaygın tema ve çatışmalar üzerinden ele almanın yeterli olmadığı, hatta bunun romanların anlatı yapılarına dair yanlış değerlendirmelere sebep olabileceği görülmüştür. Akabi Hikyayesi ve Bir Sefil Zevce'yi anlatıbilimsel olarak okumak romanların anlatı yapılarının doğru saptanmasını sağlayacak ve romanların 19. yüzyıl Osmanlı romanı bağlamındaki konumlarını sağlamlaştıracaktır. Bu yolla, özelde 19. yüzyıl Ermeni harfli Türkçe romanlar, genelde ise 19. yüzyıl Osmanlı romanı hakkındaki mevcut edebi analizlerin zenginleştirilmesi amaçlanmaktadır.

In this study, Akabi Hikyayesi (1851), written by Hovsep Vartanyan (Vartan Pasha), and Bir Sefil Zevce (1868), written by Hovsep Maruş, are analyzed narratologically. In the first section of the study, different basic terms and approaches related to narratology are examined. In the second and third sections of the study, the novels are discussed in terms of narrator(s), focalization, time, and space. In this way, this thesis aims to question the positions of Akabi Hikyayesi and Bir Sefil Zevce within the context of the nineteenth-century modern Ottoman novel (or Tanzimat-period novel). In doing so, I hope to fill the basic gaps in the interpretations of these novels so far. The reason why I study the novels narratologically is that narratology can be used as an objective method of identifying possible deficiencies in novels' existing readings. The objectivity, here, corresponds to analyzing the narrative structures of novels only through the basic concepts of narratology, regardless of the socio-cultural, historical, political, religious-ethnic, and moral judgments and justifications at the time when the novels were composed and published. In other words, I aim to problematize the sufficiency of reading Akabi Hikyayesi and Bir Sefil Zevce through the most common themes related to nineteenth-century Ottoman novels. When studied narratologically, it is clear that analyzing these novels only through common themes and conflicts associated with the nineteenth-century Ottoman novel is not sufficient; and it may even lead to misinterpretations related to the narrative structures of these novels. Narratological readings of Akabi Hikyayesi and Bir Sefil Zevce will ensure that the narrative structures of the novels are correctly identified and will also reinforce their literary position in the context of the nineteenth-century Ottoman novel. In this way, I aim to enrich the existing literary analyzes both of nineteenth-century Armeno-Turkish novels and of the modern Ottoman novel.