Lise öğretmenlerinin kişisel ve mesleki değerlere ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı lise öğretmenlerinin kişisel ve mesleki değerlere ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesidir. Nicel ve nitel araştırma yöntemlerine yer verilen `karma araştırma` modeli niteliğinde olan araştırmanın hedef evrenini, İstanbul Anadolu yakası sınırları içinde yer alan resmi ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Tabakalı örnekleme yöntemi ile Kadıköy, Ümraniye ve Sultanbeyli ilçeleri örneklem olarak belirlenmiştir. Söz konusu ilçelerdeki ortaöğretim okullarında görev yapan 461 öğretmenin araştırma anketine verdikleri cevaplar değerlendirmeye alınmıştır. Çalışmanın nitel bölümünde, amaçlı örnekleme yöntemi seçilmiş olup strateji olarak kartopu ve maksimum çeşitlilik stratejileri kullanılmıştır. Aynı ilçelerin ortaöğretim okullarında görev yapmakta olan 30 öğretmen çalışmanın nitel kısmına katılmıştır.Örneklemi oluşturan gruplara araştırmacı tarafından hazırlanan `Kişisel Değerler Ölçeği` ve Tunca (2012) tarafından hazırlanan `Mesleki Değerler Ölçeği` uygulanmıştır. Kişisel Değerler Ölçeğinin genel güvenirlik katsayısı 0.741 olarak bulunmuştur. Nicel araştırma ölçeklerine ilişkin katılımcıların verdikleri yanıtların aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Araştırmaya katılanların bağımsız değişkenlere göre kişisel ve mesleki değerlere ilişkin görüşlerini belirlemek için t-Testi ve Anova Testi uygulanmıştır. Kişisel değerlerin mesleki değerleri nasıl yordadığı korelasyon katsayısı ve çoklu regresyon analizi ile incelenmiştir. Anlamlılık testlerinde α=.05 anlamlılık düzeyi esas alınmıştır. Araştırmanın nitel kısmında katılımcılar ile görüşme yapılmış, ardından görüşme dökümleri içerik analizine tabi tutulmuştur. Mesleki değerlerde; mesleki kıdem, okul kıdemi, cinsiyet, mezuniyet ve çalışılan yer değişkenleri açısından anlamlı farklar bulunmaktadır. Kişisel değerlerde, okul kıdemi, cinsiyet, mezuniyet, branş, ek iş yapma ve çalışılan yer fark yaratan değişkenlerdir. Kıdem yıllarına göre öğretmenlerin mesleki değerleri değişirken kişisel değerlerinde anlamlı bir değişim olmadığı görülmektedir. Kişisel değerler öğretmenlerin mesleki değerlerinin anlamlı bir yordayıcısıdır. Öğretmenlerin ağırlıklı olarak hangi kıdem yıllarında bulunduğu ve sahip olunan mesleki değerlerin neler olduğu tespit edilmek suretiyle okullar kırmızı, sarı ve yeşil okullar şeklinde üç gruba ayrılmıştır. Ek iş ve etik değerler açısından öğretmenler ek iş yapmayanlar, mesleği ile ilgili ek iş yapanlar ve meslek dışı ek iş yapanlar olarak sınıflandırılmıştır. Cinsiyet değişkeni açısından erkek öğretmenlerin muhafazakârlık değerleri yüksek çıkarken kadın öğretmenlerden de erkek öğretmenlere göre etik bilinç düzeyi daha yüksek çıkmaktadır. Branş ve çalışılan yer değişkenlerinde muhafazakârlık değeri açısından anlamlı fark bulunmaktadır. Kadın öğretmenlerin mesleki değerlerinin erkek öğretmenlerden daha yüksek olduğu saptanmıştır. Kadıköy İlçesinde çalışan öğretmenlerin mesleki değerlerinin diğer ilçelerden daha yüksek olduğu görülmektedir. Lisansüstü eğitim alan öğretmenlerin kişisel ve mesleki değerlerinin lisans mezunlarına göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Kişisel Değerler, Öğretmenlerin Mesleki Değerleri, Kıdem Yılı, Muhafazakârlık.

The purpose of this study is to analyse the factors affecting viewpoints of high school teachers towards personal and professional values. The research which consists of quantitative and qualitative research methods has the characteristics of `mixed survey` model. Teachers working in public secondary schools located in the Anatolian side of Istanbul form the target universe of the research. Kadıkoy, Umraniye and Sultanbeyli districts and stratified sampling method were selected to form the sample. The answers given to the research questionnaire by 461 teachers working in secondary schools in the aforementioned districts were taken into consideration. For the qualitative stage of the study, purposive sampling was chosen and maximum variety and snowball sampling methods were used as the strategy. 30 teachers working in the high schools in the same districts were involved in the qualitative stage of the study. The groups, which form the sample, were given `Personal Values Scale` prepared by the researcher and `Professional Values Scale` prepared by Tuna (2012). The general reliability coefficient of the Personal Values Scale was found to be 0.741. Arithmetic mean and standard deviation values of the answers given by the participantswere calculated in relation to quantitative research scales. In order to determine the opinions of the participants in relation to personal and professional values according to independent variables, t-Test ve Anova were applied. Correlation coefficient and multiple regression analysis were used to analyse whether personal values were the significant predictors of professional values or not. Significance tests were based on the significance level of α=.05. In the qualitative stage of the study, the participants were interviewed and interview notes were analysed with content analysis.Significant differences in professional seniority, school seniority, gender, graduation and the working place were found in terms of professional values. School seniority, gender, graduation, field of study, doing any extra work and workplace were the variables causing significant differences in terms of personal values. It was found that the professional values of teachers change according to the years of seniority, whereas there was no significant change in personal values. It was also found that personal values were one of the strongest predictor of professional values. The schools were divided into three groups: red, yellow and green, by determining years of seniority of the teachers and the professional values they possessed. In terms of extra jobs and ethical values, teachers were classified as the ones having no extra jobs, the ones having extra jobs related to their professions and the ones having extra jobs irrelevant to their profession. Regarding gender factor, it was shown that conservative values of male teachers were higher while female teachers had more ethical considerations. Regarding teaching fields and workplace factors, there was significant difference in terms of conservative values. It was found out that professional values of female teachers had been higher than male teachers. It was discovered that teachers working in Kadikoy District have higher professional values than the ones working in other districts. Finally, it was identified that teachers having post-graduate education had higher professional and personal values comparing with the ones having a bachelor's degree. Key Words: Personal Values, Teachers' Professional Values, Seniority Year, Conservatism.