Şirketlerde nepotizm uygulamasının çalışanların iş tatmini ve tükenmişlik düzeylerine etkisi

Abstract

Nepotizm konusu günümüzün en önemli problemlerinden biridir. Kamu ya da özel şirketlerde var olduğu bilinen ve sürekli gündemdeki yerini koruyan nepotizm algısı örgütsel unsurları direkt olarak etkilemektedir. Bu araştırmanın amacı, şirketlerde nepotizm uygulamasının çalışanların iş tatmini ve tükenmişlik düzeylerine etkilerini araştırmaktır. Araştırma Kocaeli ilinde yer alan özel ve kamu şirketlerinde uygulanmıştır. Bu şirketlerde çalışan 376 kişi araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Araştırmada kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Örneklemi oluşturan çalışanlara ilk bölümde demografik özellikleri belirleyen sorular yöneltilmiştir. İkinci bölümde çalışanlarda nepotizm algısına yönelik Nepotizm Ölçeği kullanılmıştır. Anketin üçüncü bölümünde Maslach Tükenmişlik Envanteri olan ''Duygusal Tükenme'' (emotional exhaustion), ''Duyarsızlaşma''(depersonalization)'' ve ''Kişisel Başarı'' (personal accomplishment) olarak adlandırılan 3 boyutta tükenmişlik düzeyleri değerlendirilmiştir. Anketin son bölümünde Minesota İş Tatmini Ölçeği kullanılmıştır. İçsel ve dışsal boyutlarda şirket çalışanlarının genel iş tatmini belirlenmeye çalışılmıştır.Araştırmada verilerin analizinde SPSS.23 ve AMOS 23 paket programı kullanılmıştır. Veriler betimleyici istatistikler, ''Mann Whitney U Testi'', ''Korelasyon Testi'', ''Doğrulayıcı Faktör Analizi'' ve ''Yapısal Eşitlik Modeli'' teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. p< 0.05 için tüm sonuçlar istatiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Elde edilen veriler, nepotizmin tükenmişlik alt boyutlarından duygusal tükenme ile arasında pozitif anlamlı orta düzeyde bir ilişki olduğu saptanmıştır. Araştırmada nepotizm ile tükenmişlik alt boyutu duyarsızlaşma arasında pozitif anlamlı orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmüştür. Son olarak tükenmişlik alt boyutu olan kişisel başarı ile nepotizm arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememişti. Bu değerlendirme sonucunda iş görenlerin nepotizm algılarının artması durumunda tükenmişlik düzeylerinde artma olacağı iddia edilmiştir. Araştırma nepotizm ve iş tatmini arasında negatif anlamlı düşük düzeyde bir ilişki tespit edilmişti. Nepotizm ve iş tatmini alt boyutlarından içsel iş tatmini arasında yapılan korelasyon analizleri sonucunda nepotizm ile içsel iş tatmini arasında negatif anlamlı düşük düzeyde bir ilişki tespit edilmiştir. Araştırmada nepotizm ile dışsal iş tatmini arasında negatif anlamlı düşük düzeyde bir ilişki saptanmıştır. Bu sonuca göre nepotizm algısı arttıkça iş tatminin azalacağı iddia edilmektedir. Araştırmada ayrıca kamu işletmelerinde çalışanların nepotizm algısının, özel işletmelerde çalışanlara nazaran daha fazla olduğu saptanmıştır.Anahtar Kelimeler: Nepotizm, İş tatmini, Tükenmişlik, Yapısal Eşitlik Modeli.

Nepotism is one of the most important problems of today.The nepotism perception, which is known to exist in public or private companies, and which maintains its place on the agenda, directly affects the organizational elements.The aim of this research is to investigate the effect of nepotism in companies on the job satisfaction and burnout levels of employees. The research was carried out in private and public companies in Kocaeli. 376 people working in these companies constitute the sample of the researcher. Convenience sampling method was used easily in the research. In the first part of the sample, the employees who set the sample were asked to identify their demographic characteristics. In the second part, the nepotism scale was used for the perception of nepotism. In the third part, the questionnaire, burnout levels in three dimensions called ''emotional exhaustion'' , '' depersonalization '' and '' personal accomplishment '' , which are the Maslach Burnout Inventory, were used and the Minnesota Job Satisfaction Scale was used in the last part of the questionnaire, it was attemped to determine the general job satisfaction of company employees in internal and external dimensions.In this study, SPSS. 23 and AMOS. 23 package programs were used in the analysis of the data. Data were analyzed using descriptive statistics, ''Mann Whitney U Test'' , ''Correlation Test'' ''Confirmatory Factor Analysis'' and ''Structural Equation Model'' techniques. All results for p<0.005 were considered statistically significant. The obtained data were found to be positively and moderately correlated with the nepotism burnout subscales. There was a positive mean moderate correlation between nepotism and burnout subscale in the study. Finally there was no significant relationship between nepotism and personal accomplishment, which is the subscale of burnout. As a result of this evaluation, it is claimed that if the perceptions of nepotism increase, the burnout levels will increase. There was a negative significant low correlation between research nepotism and job satisfaction . As a result of the correlation analysis between nepotism and job satisfaction subscales and internal job satisfaction, a negative significant low correlation was found between nepotism and internal job satisfaction. There was a negative correlation between nepotism and external job satisfaction. According to this result, as the nepotism perception increases, it is claimed that job satisfaction decreases. it was also found that the perception of nepotism among the public sector employees was higher than those working in private enterprises.Keywords: Nepotism, Job Satisfaction, Burnout, Structural Equality Model.