İslami bankacılıkta uygulanan bireysel murabaha işlemleri: Türkiye örneği

Abstract

Murabaha; bir kimsenin sahip olduğu malı, alış fiyatı üzerine müşteriyle anlaşılan miktarda kar koyarak ve bu durumu müşteriye beyan ederek satmasıdır. Malın maliyetinin ve üzerine konulan kar miktarının müşteri tarafından bilinmesi şarttır. Murabaha akdi, daha önce taraflar arasında herhangi bir vaad işlemi söz konusu olmaksızın gerçekleştirilirse klasik murabahadan söz edilir. Ancak İslami finans kuruluşu aracılığıyla ve mal almak isteyen müşteriyle daha önceden taraflar arasında vaad işlemi gerçekleştirilerek murabaha sözleşmesi akdedilirse çağdaş murabahadan söz edilir.İslami bankaların gerçekleştirdiği bu çağdaş murabaha işlemlerinde uyulması gereken çağdaş murabaha standartları, AAOIFI Fıkıh Kurulu tarafından `İslami Standart 8 – Murabaha` adı ile yayınlanmıştır.Bu çalışmada, ilk olarak İslami bankaların çağdaş murabaha standartlarına uyarak bireysel çağdaş murabaha işleyişlerinin nasıl olması gerektiği açıklanmaya çalışılmıştır. Akabinde Türkiye'de Katılım Bankaları tarafından uygulanan bireysel çağdaş murabaha işlemleri yasal dayanaklarıyla birlikte ve tüm detaylarıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır. Katılım Bankalarında çağdaş murabahanın işleyişi, çağdaş murabaha standartları ile mukayese de edilerek uyum sağlanamayan uygulamaların da tespit edilmesi amaçlanmıştır.İnceleme sonucunda, Katılım Bankalarının bireysel çağdaş murabaha işleyişlerinde farklılıklar olduğu ve bazı standartların da yasal sebepler nedeniyle uygulanamadığı görülmüştür. Standartlara tam uyum sağlanabilmesi için yasa koyucular tarafından bazı yasal değişikliklerin yapılması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Murabaha; It is a contract that a person sells the property that he owns by putting profit in the amount agreed with the customer based on the purchase price-cost. It is absolutely required that the cost of the property and the amount of profit are known by the customer. Murabaha contract is mentioned as classical murabaha if the contract has been done without any promises before between the parties included in the transaction. However, it called as contemporary murabaha if it is concluded between the Islamic finance institution and the customer who promised to the seller that he will buy the property.The murabaha standards that to be taken into account during these contemporary murabaha transactions which are carried out by Islamic banks, have been published by the AAOIFI Board of Fiqh as `Islamic Standards 8 - Murabaha`.In this study, it was attempted to explain how the Islamic banks retail contemporary murabaha operations must be according to the contemporary murabaha standards. Subsequently, the retail contemporary murabaha transactions applied by the Participation Banks in Turkey have been tried to be clarified with their legal basis. It is also aimed to determine the standards which cannot be complied with, by comparing the Participation Banks murabaha transactions with the contemporary murabaha standards.It has come to the conclusion that some differences have been observed when comparing retail contemporary murabaha operations of between each Participation Bank and some standards cannot be applied due to legal reasons. So some legislative amendments must be made by the legislator to be fully compatible with the standards.