Olağanüstü hal dönemlerinde adil yargılanma hakkı: 1987-2002 Türkiye uygulaması

Abstract

Devletlerin, kendi varlıklarına yönelmiş ciddi tehditler karşısında olağanüstü tedbirlere başvurmaları, modern anayasalar ortaya çıkmadan önce de söz konusu olan bir durumdur. Modern anayasaların olağanüstü yönetim usulleri açısından getirdiği asıl yenilik ise bu kriz dönemlerinin anayasal sınırlar içerisine alınarak hukuk ile çerçevelenmesini sağlamak olmuştur. Bu dönüşümle birlikte olağanüstü yönetim usulleri, demokratik hukuk düzenini korumak amacına hasredilmiş mekanizmalar olarak modern devlet içerisinde yer almışlardır. Olağanüstü yönetim usullerinin anlamında gerçekleşen bu değişime rağmen, bu usullerin yürürlükte olduğu dönemler yoğun insan hakları ihlallerine de sahne olmuşlardır. Olağanüstü hal dönemlerinin ortaya çıkardığı bu genel manzaranın 1987 - 2002 Türkiye uygulaması ve adil yargılanma hakkı özelinde de geçerli olup olmadığı, bu çalışmanın odaklandığı sorudur. Bu sorunun cevaplanması için 1982 Anayasası'nın olağanüstü hallerde temel hak ve hürriyetler açısından getirdiği sınırlama rejimi, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi içtihatları doğrultusunda ele alınmış; adil yargılanma hakkının unsurları ve güvenceleri ise Türk Anayasa Mahkemesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi kararları çerçevesinde incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: olağanüstü hal, olağanüstü yönetim usulleri, adil yargılanma hakkı, hukuk devleti, temel hak ve hürriyet, sınırlandırma.

States have resorted to extraordinary measures in the face of serious threats to their own assets, even before the emergence of modern constitutions. The real innovation brought about by the modern constitutions in terms of emergency powers has been to ensure that these periods of crisis are within the constitutional limits and framed by law. With this transformation, emergency powers have been included in the modern state as mechanisms devoted to the protection of the democratic legal order. In spite of this change in the meaning of emergency powers, the periods in which these procedures were in effect also witnessed intense human rights violations. The question of whether this general view brought about by the state of emergency periods is valid or not for its practice in Turkey between 1987-2002, is the focus of this study. In order to answer this question, the restriction regime introduced by the 1982 Constitution in terms of fundamental rights and freedoms in state of emergency has been dealt with in line with the European Convention on Human Rights and the judicial decisions of European Court of Human Rights; the elements and guarantees of the right to a fair trial were examined within the framework of the decisions of the Turkish Constitutional Court and of the European Court of Human Rights.Keywords: state of emergency, emergency powers, right to a fair trial, rule of law, fundamental right and freedom, restriction.