1961 ve 1982 anayasalarında cumhurbaşkanının görev ve yetkileri

Abstract

1960 yılında askeri bir darbenin ardından göreve gelen Milli Birlik Komitesi, ülkeyi demokrasiye döndürmek çabası içinde olacağını açıklamıştır. Bu amaçla yaklaşık bir yıl içerisinde yeni bir anayasa oluşturulmuş, Türk siyasi sistemi Cumhuriyet Senatosu gibi yeni bir organla tanışmıştır. TBMM tarafından kendi üyeleri arasından seçilen cumhurbaşkanının yetkileri de hem bu yeni düzenin, hem 1924 Anayasasına yönelik eleştirilerin hem de 1950-1960 arasında yaşanan tecrübelerin etkisi altında belirlenmiştir. Cumhurbaşkanına TBMM'ye ilişkin olarak kanunları yayınlama veya geri gönderme ve meclisi toplantıya çağırma gibi yetkiler; yürütmeye ilişkin olarak başbakan seçme, Bakanlar Kurulu'nu onaylama, Milli Güvenlik Kurulu'na başkanlık etme gibi yetkiler; yargıya ilişkin olarak da askeri yüksek mahkemelere üye seçmek, iptal davası açmak ve özel af ilanı gibi yetkiler verilmiştir. Bunlardan birçoğu hukuk camiası tarafından olumlu karşılanırken, bazıları ise çeşitli yönlerden eleştirilmiştir.1982 yılında Türkiye, yine bir askeri darbe sonrası oluşan ortamda yeni bir anayasaya kavuşmuştur. 1961 Anayasasına nazaran daha güçlü bir cumhurbaşkanı profili oluşturan 1982 Anayasası, görev ve yetki hususunu da buna göre düzenlemiştir. Cumhurbaşkanı, birtakım sembolik ve devletin başı olma durumundan kaynaklanan yetkilerin yanı sıra, icrai tesire sahip bazı yetkiler ile de donatılmıştır. 1982 Anayasası, ülke siyasetiyle paralel olarak yaşanan bazı krizlerin akabinde önemli değişiklikler geçirmiştir. 2007 yılında yapılan değişiklikler ile cumhurbaşkanının seçim şekli ve görev süresi gibi hususlarda farklı yollar benimsenmeye başlamıştır.

The National Unity Committee, which took office after a military coup in 1960, declared that it would endeavor to turn the country into a democracy. For this purpose, a new constitution was created within a year and the Turkish political system met with a new body like the Republican Senate. The powers of the president, who was elected by the Assembly among his own members, were determined both under the influence of this new order, criticism of the 1924 Constitution and the experiences of 1950-1960. The president has powers such as issuing or repatriating laws, calling the Assembly to the meeting in relation to legislative power; electing a prime minister, appointing the Council of Ministers upon the proposal of the prime minister, presiding over the National Security Council in relation to the execcutive power and finally electing members to military high courts, filing cancellation cases and announcing special amnesty in relation to judiciary. While many of them were welcomed by the legal community, some were criticized in various ways.Turkey has gained a new constitution in 1982 with the conditions that occur after a military coup again. The 1982 Constitution, which forms a stronger president profile than the 1961 Constitution, regulates its duties and powers accordingly. The President is also equipped with a number of powers that have the effect of being symbolic and head of state, as well as executive powers. The 1982 Constitution has undergone significant changes following some crises in parallel with national politics. With the amendments made in 2007, different ways have been adopted in election of the president and term of office. Finally, in 2017, there was a regime change and the definition of 'president who is the only owner of the executive' became constitutional.