Merkez bankalarının faizsiz bankalar üzerindeki işlev ve etkileri: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası örneği

Abstract

Son yıllarda küresel düzeyde faizsiz bankacılığın yaygınlaşmaya başlaması ile birlikte bankacılık sistemleri içerisinde faizsiz bankaların da yer aldığı ülkelerin merkez bankaları, para politikalarını ve para piyasalarını yönetmek için çeşitli faizsiz finansal ürünler kullanmaya başlamışlardır. Bu çalışmamızda, faizsiz finans alanında dünyanın çeşitli bölgelerinde öncü olan ve faizsiz bankalarla aktif olarak çalışan Malezya, Bahreyn ve İngiltere başta olmak üzere bazı diğer Körfez Ülkeleri'nin merkez bankaları araştırma kapsamına alınmış ve bu merkez bankalarının hangi ürünlerle faizsiz bankacılık üzerinden para politikası hedeflerine ulaştıkları ve para piyasalarını yönettikleri araştırılmıştır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ise son yıllarda, Türkiye'deki katılım bankalarına faizsiz bankacılığa özgü bazı ürünler sunmuş olmakla birlikte bu ürünlerin bazıları faizsiz bankacılık ilkeleriyle çelişmektedir. Bununla birlikte TCMB, konvansiyonel bankalara sunduğu birçok imkânı ise, henüz katılım bankalarına sunmamıştır. Çalışmamızda, dünya örneklerinin araştırılması sonucunda TCMB'ye; hem faizsiz bankalara sunduğu mevcut faizsiz bankacılık ilkeleriyle çelişen ürünlere alternatif ürünler, hem de katılım bankalarına henüz sunulmamış fıkhi açıdan uygun yeni ürünler önerilmiştir. Ayrıca tez sonunda, TCMB'ye ikili (dual) finansal sisteme işlerlik kazandırabilecek farklı bir yaklaşım sunulmuştur. Bu yaklaşıma göre; TCMB, belirleyeceği politika getiri oranı sayesinde, reel sektörü desteklemekle görevli olan katılım bankaları üzerinden kredi kanalı yoluyla parasal aktarım mekanizmasını çalıştırarak piyasadaki para-mal dengesinin kurulmasına katkı sağlayacaktır.

With the spread of interest-free banking at the global level, the central banks of the countries including interest-free banks in their banking systems have faced difficulties in managing monetary policies and the money market. In order to overcome these challenges, central banks use various interest-free financial products to manage their money policies and money markets. In this thesis, central banks of Malaysia, Bahrain, UK and some of the Gulf Countries are researched, which are the leading banks in the field of interest-free finance in various parts of the world and looked into products that these banks use to achieve monetary policy targets and manage money markets through interest-free banking.Although the Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT) has offered some products specific to interest-free banking to participation banks in Turkey in recent years, some of these instruments are in conflict with the principles of interest-free banking. However, the CBRT has not yet offered many opportunities to the participation banks, which has been offered to conventional banks. As a result of research of various examples in the world, CBRT has been offered fiqh compliant products that have not yet been offered to participation banks and other alternative products to current products. In addition, a different approach has been presented to the CBRT in order to provide the functioning of the dual financial system. According to this approach; first, CBRT will determine the policy profit rate. Thus, it will contribute in the establishment of the monetary-commodity balance in the market by operating the monetary transmission mechanism through the credit channel through the participations banks, which are responsible for supporting the real sector.