Lise öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarının ve nedenlerinin incelenmesi

Abstract

Çalışmanın amacı lise öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarının ve nedenlerinin incelenmesidir. Bu araştırma karma model olup; nicel ve nitel yöntemler birlikte kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, 2016-2017 öğretim yılında İstanbul ili Küçükçekmece ilçesine bağlı resmi liselerde görev yapan 157 kadın, 176 erkek olmak üzere toplam 333 öğretmen oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde frekans, yüzde, ortalama, standart sapma, t-testi, tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda lise öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranış düzeylerinin cinsiyet, medeni durum, okuldaki öğretmen sayısı, yaş, mesleki deneyim, mezun olunan fakülte, kadro durumu ve okul türü değişkenlerine göre istatiksel açıdan anlamlı farklılık göstermediği belirlenmiştir. Lise öğretmenlerinin okul türü ve diğer demografik değişkenleri göz önünde bulundurularak yapılan incelemeye göre; en düşük ortalamanın İmam Hatip Anadolu Lisesinde çalışan ücretli öğretmenlere ve Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinde çalışan 15 yıl ve üzeri deneyime sahip öğretmenlere ait olduğu; en yüksek ortalamanın Anadolu Liselerinde 71 ve üzeri sayıda çalışanın olduğu öğretmenlere ait olduğu belirlenmiştir. Araştırmanın nitel kısmı için 11 öğretmen ile yapılan görüşme verileri kullanılmıştır. Araştırmanın nitel verilerinin yardımlaşma temasında ulaşılan sonuçlara göre öğretmenlerin öğrencilere ve öğretmenlere yardım etme eğiliminde oldukları söylenebilir. Öğrencilere yardımcı olurken öğrencileri dinleme, özel hayatı ile ilgili sorunlarına yardımcı olma, yetenekleri ile ilgili yönlendirme, ev ziyaretine gitme davranışlarını sergiledikleri söylenebilmektedir. Öğretmenler arası yardımlaşma ile ilgili olarak; kaynak ve bilgi paylaşımı yapma, barınma, deneyimlerini aktarma gibi davranışlarda bulundukları görülmüştür. Vicdanlılık temasına ilişkin öğretmen görüşlerine göre; kendi bireysel yapıları, kültürel unsurlar ve öğrencilerin istekliliği gibi nedenlerle kendilerini sorumluluk sahibi ve dakik bireyler olarak gördükleri söylenebilir. Nezaket temasına ilişkin görüşlere bakıldığında öğretmenler arasında bilgi paylaşma ve birbirine danışma davranışlarını sergiledikleri görülmüştür. Öğretmenlerin bu davranışları sergileme sebeplerinin tecrübeli olanlardan faydalanmak istemeleri ve diğer öğretmenlere değer verdikleri için sergiledikleri söylenebilir. Centilmenlik teması ile ilgili olarak, okulda yaşanan sorunlara karşı öğretmenlerin yapıcı tepkiler vererek sorunların çözümüne ilişkin davranışlar sergiledikleri söylenebilir. Sivil erdem teması ile ilgili öğretmen görüşlerine göre gönüllü olarak toplantı ve kurullara katkı sağlayan öğretmenlerin yanı sıra, ekstra sorumluluk almak istemedikleri, ekstra etkinlik veya kurullar olduğunda ailelerinden zaman çaldıklarını düşündükleri söylenebilir. Toplantılarda farklı görüş bildirilmenin hoş karşılanmaması ve toplantıların göstermelik yapıldığını düşünmeleri sebebiyle, öğretmenlerin toplantılara zorunlu katıldıkları söylenebilir.

This research aims to examine organizational citizenship behaviors and reasons of high school teachers. This research is a mixed model; quantitative and qualitative methods were used together. The sample of the study consists of 333 teachers, 157 female, and 176 male, who worked in state schools located in Küçükçekmece district of Istanbul in the 2016-2017 academic year. Organizational Citizenship Behavior Scale was used to collect data. In the analysis of data, t-test and one-way analysis of variance methods were used, and frequency, percentage, average, and standard deviation values of the data were calculated. As a result of the study, it was determined that organizational citizenship behavior levels of high school teachers did not show statistically significant differences according to gender, marital status, number of teachers in the school, age, professional experience, graduated faculty, cadre status, and school type. According to the study conducted by taking into consideration the school type and other demographic variables of high school teachers; the lowest average belongs to paid teachers working at Imam Hatip Anatolian High School and teachers with 15 years and more experience working at Vocational and Technical Anatolian High School; and the highest average belongs to teachers with 71 or more employees in Anatolian High Schools. For the qualitative part of the study, interview data of 11 teachers were used. According to the results of the qualitative data of the research on the theme of cooperation, it can be said that teachers tend to help students and teachers. It can be said that while assisting students, they exhibit behaviors such as listening to students, helping with problems related to their private life, referring to their abilities, doing home visits. Regarding the cooperation between teachers; it is observed that they engage in behaviors such as sharing resources and information, housing, and transferring their experiences. According to the views of teachers about the theme of conscience; it can be said that they see themselves as responsible and punctual individuals for reasons such as their individual structure, cultural elements and the willingness of students. When the opinions about the courtesy theme were examined, it was seen that they showed information sharing and counseling behaviors among teachers. It can be said that the reasons why teachers exhibit these behaviors are that they want to benefit from the experienced ones and because they value other teachers. Regarding the theme of gentleness, it can be said that the teachers reacted constructively to the problems in the school and displayed behaviors related to the solution of the problems.According to the teachers' views on the theme of civil virtue, it can be said that besides the teachers who voluntarily contribute to the meetings and boards, they do not want to take extra responsibility and think that they steal time from their families when there are extra activities or boards. It can be said that teachers are obliged to attend the meetings because it is not welcomed to give different opinions in the meetings and they think that the meetings are held for show.