15. ve 19.yüzyıl Osmanlısında sanatta adab

Abstract

Bu çalışmada öncelikle ve kısaca 15. ve 19. yüzyıl arasında edeb ve adab kavramlarının pür sanat dalları üzerindeki etkileri, bu kavramların, sanat içinde yorumlanırken nasıl anlam değiştirdikleri değerlendirilmiştir. Pür sanat eserleri oluşturulurken, sanatçının içindeki özgürlüğü özgün bir dille nasıl dışa vurduğu ve sanat yapılırken, ayıpların ortadan kalktığı düşüncesi üzerinde durulmuştur. Bu sebeple 19. yüzyıl Osmanlı döneminde oluşturulan sanat eserleri ve dönem Avrupa resimleri incelemiştir. Bazı edebi eserlerin de yorumlandığı bu çalışmada ayrıca pür sanat eseri oluşturan sanatçı ile edebi eser oluşturan yazarın (sanatçının) arasındaki fark değerlendirilmiştir. Bir ressam ya da heykeltıraşın eserindeki çıplaklık ya da özgünleşerek ortaya konulan, aykırı yorumlanan eserlerinde, ressam ya da heykeltıraş ayıplanarak eleştirildiği halde roman, hikâye ya da şiir gibi edebi eser veren yazarın ahlak dışı olayların yazdığı eserinde, tamamen masum görülüp, eserdeki karakterlerin bu suçu üstlenerek yazarı azat ettirdiği değerlendirilmiştir. Osmanlı'nın yaşam kültürü ve değişimi, Batı sanatçıları tarafından merak edilen ve tasvir edilen harem kültürü ve gizeminin eserlere ne şekilde ilham olduğu, resimler üzerinden görsel tanımlama yapılarak incelenmiştir. Osmanlı'nın geleneksel el sanatları olan minyatür ve ebru sanatı incelenmiş, Batılı sanatçıların gözünden ve Osmanlı kültürü içindeki sanatçıların gözünden değerlendirilme yapılmıştır. Minyatür ile ikonalar arasındaki bağ ve zıtlık değerlendirilmiştir. Her iki farklı din ve kültürün kendilerine özgü ortaya koyduğu dinsel ve kültürel görsel yansımaları, sanat adabı açısından değerlendirilmiştir. Sanat kavramı sorgulanmış ve edep-adap çerçevesinde sanatın kavramsal olarak ne derece değiştirdiği yorumlanmıştır.

In this study, firstly and briefly, it was evaluated the effects of the concepts of decency and customs/etiquette/manner/adab on the pure art branches and how these concepts change their meaning in the interpretation of art between the 15th and 19th century. While being created pure works of art and being revealed of them, it was emphasized how the artist expresses his/her freedom originally and the thought of disappearing the shames. For this reason, the artworks and European paintings created in the 19th century period of ottoman were examined. In this study that some literary works are also interpreted, it was also evaluated the difference between the artist who creates a pure art work and the writer (artist) who creates a literary work. It was evaluated that although a painter or sculptor were criticized and blamed for the nudity in their work or the works being created originally and interpreted as contradictory, the author writing a literary work such as a novel, a story or a poem was considered to be completely innocent in the work in which immoral events were written and the characters in the work have taken this crime and released the author. The life culture and change of the Ottoman, how the harem culture and mystery that were wandered and depicted by the Western artists was inspired were examined by means of a visual description. Ottoman traditional handicrafts, miniature and marbling art were examined, and it was evaluated from the eyes of western artists and the eyes of the artists in the Ottoman culture. The relation between miniature and icons was evaluated. The religious and cultural visual reflections of each of the two different religions and cultures were evaluated in terms of art manners. The concept of art was questioned and interpreted how art changed the meaning of these concepts in the framework of decency- and customs/etiquette/manner/adab.