Teşekkül dönemi Makâsıd düşüncesi ve Kaffâl eş-Şâşî`nin Mahâsinü`ş-Şerî`a adlı eseri

Abstract

Kaffâl'in şeriat ve akıl arasındaki uyum ve ilişkiyi ortaya koymak üzere kaleme aldığı Mahâsinü'ş-Şerî'a adlı eseri, Makâsıd düşüncesinin erken teşekkül döneminden günümüze ulaşan önemli eserlerdendir. Eserde yer alan açıklamalar, hükümler ve gayeleri etrafında dönmektedir. Gaye, es-siyâsetü'l-fâdıla; hükümler, mahâsin ve amaç, maslahat kavramları etrafında şekillenerek mantıksal bir döngüyü ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra eser döneminin yaygın mezhebi olan İsmâilî mezhebinin Allah, nübüvvet, hüsün/kubuh vb. meselelerdeki görüşlerine de bir reddiye niteliği taşır. Makâsıd düşüncesinin teşekkül dönemi olarak isimlendirebileceğimiz Kaffâl-Şâtıbî arası beş asırlık dönemde Cüveynî, Gazzâlî ve İzzeddîn b. Abdüsselâm gibi birçok alim bu düşüncenin gelişmesine katkıda bulunmuşlardır. Bu katkılar genelde usûl ilmi içerisinde maslahat, 'illet, istidlâl, istihsan ve kıyas gibi başlıklar altında işlenmeye başlanmış daha sonraki dönemlerde müstakil bölüm ve eserlerle devam etmiştir.

`Mahāsin Ash-Shariah` has survived up to this day since the formation of the Makhased (Purposefullness, reasoning) era, to be one of the first books written during that time, in which we can definitely see Qaffal's effort to approximate mind and shariah.The explanations made throughout the book, revolve around the aim, Islamic ruling and purpose trio.The Makhased (purposefulness) is shaped around the terms of decent politics, provisions, Mehasîn, and reason which reveals the logical relationship.In addition, it carries a meaning of a rebûttal to some beliefs - Allah, prophecy, husn, kubh - of the prevalent doctrine in that period of time, Isma'ilism. Based on aim, es-siyâsetü'l-fâdıla; judgements, mahâsin and objective, maslahat and qias concepts, it forms a repetitive logical cycle.What may be called as `Makhased (Purposefullness, reasoning) formation era` lasted between Al-Shatibi and Qaffal for 5 centuries, and witnessed contributions to the development of this idea made by many İslamic scholars such as Abu Hamid Al-Ghazali, Izzeddin bin Abdüsselâm and Al-Juwayni.These contributions were generally processed within the methodology of Usool, under the titles such as: reason, istidhlal, istislâh, istihsan and qias. And continued in the following periods of time as independent sections and pieces of work.