Tuva Destanlarının söz varlığı

Abstract

Tuvalar, Güney Sibirya bölgesinde Rusya Federasyonu'na bağlı Tuva Cumhuriyeti'nde yaşamakta olan Türk topluluklarından biridir. Bu çalışmada Tuva destanlarının söz varlığı üzerine bir inceleme yapılmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde incelemede izlenen yöntem ayrıntılı olarak açıklanmıştır. İkinci bölümde Tuva Türkleri ve Tuva Türkçesi hakkında bilgi verilmiştir. Bu bölümde Tuva destanları üzerinde ayrıca durulmuş, tezde yer alan destanların özetleri verilmiştir. Üçüncü bölümde, tematik yöntem ve alıntı sözler bağlamında söz varlığı incelemesi yapılmıştır. Dördüncü ve beşinci bölümlerde, metinler ile metinlere ait gramtikal dizin-sözlük yer almaktadır. Altıncı bölümde incelemenin sonuçları sıralanmış, son bölümde tezde yararlanılan kaynakların listesi verilmiştir.Bu çalışma ile Tuva destanları ve Tuva Türkçesinin söz varlığı özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Tuva Türklerinin zengin bir sözlü geleneği vardır ve bu gelenek içerisinde destanlar önemli bir yer tutar. Bu tez kapsamında, Tuva destancılığını en iyi şekilde örneklediği düşünülen altı destan metni üzerinden hareket edilmiştir. Metinlerdeki söz varlığı ilkin tematik olarak incelenmiştir. Böylece Tuva destanları ve Tuva Türkçesinin kavram alanlarına göre söz varlığı özellikleri ortaya konmuştur. Bu yöntemin ayrıca, dil-düşünce-kültür ilişkisine dair verimli sonuçlar sağlayacağı düşüncesinden hareket edilmiştir. Tematik inceleme için, daha önceki çalışmalardan da yararlanılarak kapsamlı bir tasnif geliştirilmiştir. Söz varlığı incelemesinin ikinci bölümü alıntı sözler bakımından incelemedir. Tuva Türkçesinde tarihî ve coğrafi özelliklere paralel olarak Moğolca alıntı oranı yüksektir. Bu bölümde, alıntı sözler yapı özelliklerine göre ayrıntılı olarak gösterilmiştir. Tezde tematik inceleme ile alıntı sözler bölümündeki sonuçlar karşılaştırılarak bulguların anlamlandırılması sağlanmıştır. Genel olarak; evren, zaman, tabiat ve yaşama dair sözlerin yer aldığı bölümde alıntı oranı daha düşük, toplum yaşamıyla ilgili sözlerin yer aldığı bölümde alıntı oranı daha yüksektir. Sonuç bölümünde elde edilen veriler yorumlanmış, ayrıca tüm sözlerin sıklık sıralı listesi verilmiştir. Anahtar kelimeler: Tuva Türkçesi, Tuva destanları, söz varlığı, leksikoloji, tematik söz varlığı, alıntı sözler.

Tuvans, who live in southern Siberia, in the Tuva Republic of the Russian Federation, is one of the Turkic peoples. In this study, the vocabulary of the Tuvan epics is analysed.The method used in the research is described in detail in the introduction part of the study. Information about Tuvan people and Tuvan language is given in the second part of the study. Additionally, the Tuvan epics are emphasized and the summaries of the epics in the study are given in this section. In the third section, the vocabulary analyse is done in terms of thematic method and loan words. In the fourth and fifth sections, there are texts and grammatical index-dictionary belonging to texts. The results of the study are ranked in the sixth section and the list of references are given in the last section.The aim of this study is to reveal the vocabulary features of the Tuvan epics and Tuvan Turkish. Tuvan people has got a rich oral tradition and epics has an important role among this tradition. The starting point of this thesis is the six epic texts which is considered as the best examples of Tuvan epic literature. The vocabulary in the texts is examined thematically at first. Thus, the vocabulary features has been revealed according to conceptual fields of Tuvan epics and Tuvan language. Besides, it has been moved through the idea that this method would support useful results in terms of the language-idea-culture relation. An extensive and new classification has been improved for the thematic review by using the previous studies as well.In the second part of the vocabulary research, an examination is made in terms of loan words. The Mongolian citation rate is high in Tuvan language in parallel with historical and geographical features. In this section, the loan words has been showed in detail according to its structural features. The findings of the thesis have been made sense of by comparing the results in thematic review and loan words sections. The findings generally shows that the citation rate of the section, which includes words about universe, time, nature and life, is lower and the citation rate of the section, which includes words about society's life, is higher.In the result section, the findings of the research are commented and also the word frequency list is presented. Key words: Tuvan language, Tuvan epics, vocabulary, lexicology, thematic vocabulary, loan words.