II. Meşrutiyet`ten Erken Cumhuriyet`e milli bankacılığın sürekliliği (1908-1932)

Abstract

II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e geçiş dönemi büyük siyasi değişikliklere rağmen iktisadi olarak önemli bir sürekliliğe sahne olmuştur. Milliyetçi akımların ve savaşların etkisiyle önceki dönemin liberalizmine tepki olarak ortaya çıkan milli iktisat düşüncesi geçiş döneminin iktisadi politika ve faaliyetlerini şekillendiren kurumsal yapı olarak bu süreklilikte önemli bir yere sahiptir. Bu dönemin iktisadi politika ve faaliyetleri sektörler bazında karşılaştırılarak incelendiğinde büyük oranda bir devamlılığın söz konusu olduğu görülmektedir. Milli iktisadın bankacılık ve finans alanındaki alt şubesi olan milli bankacılık bazı aksi görüşler olmasına rağmen II. Meşrutiyet'le başlamış ve Cumhuriyet dönemiyle gelişme göstererek devam etmiştir. İttihat ve Terakki milli bankacılığın milli iktisadı oluşturmak ve geliştirmek için ne derece önemli olduğunun bilincindeydi. Bunun için milli menfaatlere zıt hareket eden Osmanlı Bankası'nın yerini alması için sermayesi tamamen milli olan İtibar-ı Milli Bankası'nı kurmuştur. Cumhuriyet yönetimi de aynı politikayı Türkiye İş Bankası'nı kurarak devam ettirdiğini göstermiş ve daha sonra bu bankaları birleştirerek bu sürekliliği pekiştirmiştir. Her iki dönemde iktidarın desteğiyle büyük toprak sahipleri ve tüccarlar tarafından kurulan diğer taşra bankalarının kurucu sermayeleri, amaçları, kuruluş yöntemleri ve uğraşı alanları incelendiğinde birbirlerinin devamı oldukları açıkça görülmektedir. Savaşlar ve mübadelelerin etkisiyle yabancı sermayenin bıraktığı boşluğu doldurmak için taşra bankacılığı şeklinde örgütlenmeye başlayan milli sermayenin gücünü artırarak zamanla yabancı sermayenin yerini tuttuğu görülmektedir. Bu tez çalışmasında bir kurum olarak milli bankacılığın II. Meşrutiyet'le nasıl başladığı ve kurumsal süreklilik içinde Cumhuriyet dönemine geçişinin ne şekilde gerçekleştiği Yeni Kurumsal İktisat literatürü ve birincil kaynaklardan yararlanılarak incelenmiştir.

Despite great political changes there has been an economic continuity from the Second Constitutional Era to Republic. National economy as a reaction to liberalism in the previous period was a product of national movements and wars and it has an important role as an institutional framework in the continuity of economic policy and activities in the transitional period. If economic policy and activities of this period were compared and analyzed the continuity to a large extent would be seen.Although there are some oppositions national banking as a sub-branch of national economy in the area of banking and finance has been started with Second Constitution and continued to develop in the Republican period. Committee of Union and Progress was aware of the importance of the national banking for building and developing the national economy. Therefore they have founded Credit National Bank with totally national capital in order to replace Ottoman Bank that has acted against the national interest. Republican administration showed that they also were following this policy by founding Türkiye İş Bankası and later they strengthened this continuity by merging these two national banks. When founding capital, objectives, founding methods and field of occupation of rural banks that are founded by big landlords and tradesmen with the help of administrations of the transition period are investigated it would be seen that they were continuation of each other. National capital which is started to be organized in the form of rural banking in order to fill the gap that is left by the foreigners because of the wars and population exchange increased its power and dominance and incrementally replaced foreign capital.In this thesis, how national banking as an institution is initiated in the Second Constitutional Era and in what way it passed to the Republic in institutional continuity has been investigated by benefiting from current New Institutional Economics literature and primary sources.