Muhammed Zahrî Efendi`nin Miftâh-ı Pend adlı eseri ve Osmanlı Dönemi pendname geleneği içerisindeki yeri (İnceleme-metin)

Abstract

Bu tez ile XIX. yüzyılda yaşamış olan Türk Edebiyatı şârihlerinden Muhammed Zahrî'nin Türkçe kaleme aldığı Miftâh-ı Pend adlı manzum Pendnâme şerhinin transkripsiyonlu metninin hazırlanması, eserin günümüz Türkçesine aktarılarak çeşitli yönlerden tahlilinin yapılması ve eserin Osmanlı Pendname geleneği içerisindeki yerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Eser, Ferîdüddîn Attâr'ın Pendnâme adlı eserine yönelik yapılan bilinen ilk manzum şerh olması yönüyle önem arz etmektedir. Şârihin, Pendnâme'nin her beytini beş beyitle şerh ederek oluşturduğu eserinin bilinen tek nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi 38 numarada kayıtlıdır. Dört bölümden oluşan bu çalışmanın başına araştırmanın amacı, yöntemi ve kaynakları hakkında bilgi verilen bir giriş bölümü de eklenmiştir. Çalışmanın birinci bölümde; pend ve pendname kavramları ve pendnamelerin tarihsel gelişimi hakkında genel bilgiler verilmiştir. İkinci bölümünde kaynak metnin yazarı Feridüddîn Attâr'ın hayatı, edebî kişiliği ve Pendnâme adlı eseri tanıtılmış; Türk Edebiyatında Pendnâme'ye yapılan Türkçe tercüme ve şerhler çeşitli yönleriyle ele alınmış bu sayede Miftâh-ı Pend'in bu eserler içerisindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde Muhammed Zahrî ve eseri hakkında bilgi verilmiş; eser şekil, muhteva, uygulanan şerh metodu, dil ve üslup özellikleri yönüyle incelemeye tabi tutulmuştur. Dördüncü bölümde ise eser transkribe edilerek günümüz Türkçesine aktarılmıştır.Anahtar Kelimeler: Şerh, Muhammed Zahrî, Miftâh-ı Pend, Ferîdüddîn Attâr, Pendnâme

By this thesis the preparation of poetic Pendname's sharh with transcription text of the Turkish Literature poet lived in XIX. Century Muhammed Zahri, translating it into recent Turkish and analyzing it from different perspectives and deciding its position within Ottoman Pendname tradition are aimed. The work has importance because it is the first known poetic sharh intended for Feridüddin Attar's Pendname. The only copy of the work in which sharih made sharhs of each verse for the five verses of Pendname is recorded to number 38 in İstanbul University Library Collection of Rare Books. An introduction part including the aim, method and its sources is added into this study which consists of four parts. In the first part of the study, the terms of pend and pendname and the historical progress of pendnames are explained. In the second part, the author of the source text, Feridüddin Attar's life, his literary identity and his work named Pendname are presented. Turkish translations and sharhs done to Pendname in Turkish Literature are analyzed from different aspects and by doing this the position of Miftah-ı Pend is tried to be specified. In the third part of the study Muhammad Zahri and his work are detailed; the work is analyzed in terms of style, context, the method of sharh applied, language and genre. In the fourth part, the work is translated and transferred into recent Turkish. Key Words: Sharh, Muhammed Zahri, Miftah-ı Pend, Feridüddin Attar, Pendname