Mehmed Şakir Efendi, Hediyyetü`l-İrfân Der-Şerh-i Bahâristân (İnceleme-metin)

Abstract

Mehmed Şâkir Efendi tarafından kaleme alınan Hediyyetü'l-İrfân Der-Şerh-i Bahâristân, Molla Câmî'nin Bahâristân adlı klasiğininin şerhidir. Hediyyetü'l-İrfân Der-Şerh-i Bahâristân, Osmanlı sahasında klasik şerh anlayışıyla yazılmış önemli bir eserdir. 1794 yılında tamamlanan eserde dil ve edebiyatla alakalı zengin içerik yanında, İslam, tasavvuf, tarih, coğrafya, kültür, estetik, astronomi, fizik, biyoloji, zooloji, musiki gibi sahalara dair bilgiler bulmak da mümkündür. Mehmed Şâkir Efendi şerhinde, Farsça ve Arapça asıllı kaynak kelimeleri gramer ve semantik bakımından tahlil etmiş; dil ve edebî sanatlar hakkında bilgiler vermiş; cümleleri anlam inceliklerine dikkat ederek tercüme etmiş; ayet-i kerimeler, hadis-i şerifler ve şahsi yorumlarıyla şerh metnini zenginleştirmiştir. Bu çalışmada Molla Câmî ve Mehmed Şâkir Efendi'nin hayatları ile eserleri hakkında bilgi verildikten sonra eser yöntem, kaynaklar, dil ve muhteva yönünden kapsamlı olarak incelenmiş ve metin latinize edilmiştir. Bu bağlamda Mehmed Şâkir Efendi ve Hediyyetü'l-İrfân Der-Şerh-i Bahâristân'ın Türk edebiyatındaki yeri ve önemi belirtilmeye çalışılmıştır.

Hediyyetü'l-İrfân Der-Şerh-i Bahâristân, which was written by Mehmed Şâkir Efendi, is a commentary of the classic of Molla Câmi's Bahâristân. Hediyyetü'l-İrfân Der-Şerh-i Bahâristân is an important work written in classical commentary style on the Ottoman area. In the work completed in 1794, it is also possible to find information about areas such as Islam, mysticism, history, geography, culture, aesthetics, astronomy, physics, biology, zoology, music as well as rich content related to language and literature. Mehmed Şakir Efendi analyzed Persian and Arabic source words in terms of grammar and semantics; gave information about language and literary arts; translated sentences by paying attention to their meaning subtlety; enriched the commentary text with gracious verses, honorable hadiths and his personal comments. In this study, after giving information about lives and works of Molla Câmî and Mehmed Şâkir Efendi, the work is extensively examined in terms of method, resources, language and content, and the text is Latinized. In this context, it is tried to define the place and importance of Mehmed Şakir Efendi and Hediyyetü'l-İrfân Der-Şerh-i Bahâristân in Turkish literatüre.