Helenistik Dönemde mekanik anlayışı: Tekhnêden automataya geçiş

Abstract

Bu çalışmada, Helenistik Dönem Yunan felsefesinde mekanik biliminin gelişimi hakkında temel bir soru ortaya atıldı: Felsefî bağlamda tekhnê kavramından fiziksel bir entite olarak automata'ya geçiş nasıl oldu?Platon ve Aristoteles, zanaat (tekhnê) ürününün madde ve formun birleşimi olduğunu göstermişlerdir. Zanaat tümel olanın bilgisidir; zanaat erbâbı, faaliyetinin ne olduğunu ve ürettiği ürünün neden ve niçin üretildiğini bilen kişidir. Zanaatın nihaî ereği ürün olduğu için Aristoteles'e göre bu üretici (poietikos) bir bilimdir.Sokrates-öncesi filozoflar varlığın ilkesini doğal bir entitede arayarak, doğayı oluşturan elementlerin niteliksel ve niceliksel olarak tanınmasını sağlamışlardır. Pisagor, matematiksel orantı ve uyumun tüm varlığın ilkesi olduğunu belirterek tüm varolanlar için niceliksel olarak geçerli olan bir ilke öne sürmektedir. Atomcu gelenek, varlığın ilkesinin atomlar olduğunu söyleyerek doğanın mekanik bir nedensellik ile işlediğini iddia etmektedir. Arkhitas ve diğer Pisagorcu filozoflar, matematiksel ilkelerin fizikî nesnelere nasıl uygulanabileceğini göstermişlerdir. Aristoteles'e atfedilen Mekanik Problemler kitabı ile ilk kez günlük hayata ilişkin teknik problemler, kaldıraç ve daire ilkeleri ile açıklanmıştır.Helenistik dönemde Arşimet, Ktesibios, Philon ve Heron gibi mühendisler, matematiksel ilkeleri makine tasarımı ve imalatına uygulamışlar ve böylece mekanik bilimini sistematik bir hale getirmişlerdir. Bu çalışmaların ardından artık bir disipline dönüşen mekanik bilimi hem teknolojik ilerlemeyi sağlamış hem de doğa felsefesi araştırmalarını etkileyerek evrenin mekanik bir yapı olarak anlaşılmasını mümkün kılmıştır.Anahtar Kelimeler: tekhnê, mekanik, automata, helenistik felsefe, Antik Yunan

In this study, a fundamental question about the development of the discipline of mechanics in Hellenistic Greek philosophy was put forth: What is the transition from the philosophical concept of technē to the physical entity of automata?Plato and Aristotle have shown that the product of craft (technē) is the combination of matter and form. Craft is the knowledge of the universal and craftsman is the person who knows what the product is and why it has been produced. Craft is a producer (poeiticos) science according to Aristotle because its ultimate purpose is the product.Pre-Socratic philosophers have provided qualitative and quantitative recognition of the elements that made up the nature by seeking the first principle of existence in the natural entities. Pythagoras has suggested a quantitative principle that is valid for all existing ones by stating that mathematical proportion and harmony is the first principle of existence. Atomic tradition has claimed that the first principle of existence are atoms and they proposed nature is working with a mechanical causality. Archytas and other Pythagorean philosophers showed the way that how mathematical principles can be applied to physical objects. The book of Mechanical Problems attributed to Aristotle show forth how the technical problems related to daily life can be explained with principles of leverage and circle.Engineers such as Archimedes, Ctesibius, Philo and Hero in Hellenistic Era applied mathematical principles to machine design and manufacturing, thus they organized the mechanical science in a systematically way. In this respect the science of mechanics has not only improved technological development but also affected the natural sciences and made it possible to understand the universe as a mechanical structure.Key words: technē, mechanic, automata, helenistic philosophy, Ancient Greece