Şanghay İşbirliği Örgütü`nün Afganistan sorununa bakışı

Abstract

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ);Çin Halk Cumhuriyeti,RusyaFederasyonu,Kırgızistan,Kazakistan,Tacikistan ve Özbekistan tarafından 2001yılında kurulan bir bölgesel işbirliği örgütüdür.Örgüt, 1996 yılında Özbekistan hariçolmak üzere diğer üyelerin aralarındaki sınır sorunlarına çözüm bulmak amacıyla`Şanghay Beşlisi`olarak ortaya çıkmıştır. 2001 tarihinde Özbekistan'ın da örgüte dâhil olmasıyla `Şanghay İşbirliğiÖrgütü` adını almıştır. ŞİÖ ile birlikte `Şanghay Beşlisi`birçok alanda etkili olmayıamaçlayan bir bölgesel işbirliği örgütüne dönüşmüştür.Örgüt özellikle güvenlikalanındaki işbirliğini öne çıkararak hedefinin bölgede terörizm,aşırıcılık ve ayrılıkçılıkile güvenliği tehdit eden unsurları ortadan kaldırmak olarak belirtmiştir. Ancak,11 Eylül saldırılarından sonra Amerika Birleşik DevletlerininAfganistan bölgesinde müdahaleye başlamasıyla Orta Asya'da yeni bir dönembaşlamış ve ŞİÖ bu gelişmeden olumsuz etkilenmiştir.ŞİÖ'nün Afganistan'ınjeopolitik konumundan kaynaklanan politikalar geliştirmesinde etkili olmuştur.Afganistan,Asya'nın giriş kapısı olmasından ötürü küresel güçlerin dikkatiniçekmiştir.Afganistan'da yaşanan terör,uyuşturucu gibi istikrarsızlığın temelinioluşturan sorunların çevre ülkelere de yayılmasından endişe duyulmuştur. RF,enerji kaynaklarının güvenlik kontrolünü sağlamak ve arka bahçesi olarakgördüğü Orta Asya'daki egemenliğini korumak istemesinin yanında genç nüfusutehdit eden uyuşturucu sorununda dolayı Afganistan ile yakından ilgilenmiştir.ÇHCuzun yıllardan beri Doğu Türkistan'da yaşanan ayrılıkçı faaliyetlerin iç siyasetiniolumsuz etkilemesinden ve ekonomi alanında yapmış olduğu yatırımların zarargörmesinden çekinmektedir.ŞİÖ etrafındaki iki gücün politikaları doğrultusundailişkilerini şekillendirmiştir.ŞİÖ'ye üye devletlerin ayrıldıkları konuların bulunmasının dışında ortakstrateji geliştirdikleri hususlarda bulunmaktadır.ABD'nin Kırgızistan ve Özbekistanüslerini kapatarak bölgeyi terk etmesi gerektiği konusunda RF ve ÇHC ortak fikripaylaşmaktadır.Orta Asya içerisindeki üçüncü bir etkin gücün varlığıistenmemektedir.RF ve ÇHC, ABD güçlerinin bölgeyi terk etmesi ve terörizmleuyuşturucu konusunda ŞİÖ çatısı altında hukuksal ve uluslararası düzeydemücadele edilmesine yönelik faaliyetlerine devam etmektedir.Anahtar Kelimeler: Şanghay İşbirliği Örgütü, Rusya Federasyonu, Çin HalkCumhuriyeti, Afganistan, Orta Asya

Shanghai Cooperation Organization (SCO) is a regional cooperationorganization established in 2001 by China, Russia, Kyrgyzstan, Kazakhstan,Tajikistan and Uzbekistan. In 1996, the organization emerged as a `Shanghai Five`to solve the border problems among the members except Uzbekistan. In 2001,Uzbekistan became the `Shanghai Cooperation Organization`with its inclusion.Together with SCO, the `Shanghai Five` has become a regional cooperationorganization aiming to be effective in many areas. In particular,the organization hasemphasized co-operation in the field of security and aims to eliminate terrorist,extremism and separatism threatening elements of security in the region. However, after the September 11 attacks,a new era began in Central Asiawith the US beginning to intervene in the Afghanistan region, and the SCO wasadversely affected negatively.The SCO has been influential in the development ofpolicies for the geopolitical position of Afghanistan.As Afghanistan is the gateway toAsia, it draws attention to global forces. Afghanistan is feared that the problemsunderlying terrorism and drug instability are spreading to neighboring countries.Hasled Iran to closely deal with Afghanistan because of the drug problem that threatensthe young population as well as the desire to preserve Central Asia's sovereignty,which RF energy sources regard as security checks and backdoors. The People's Republic of China has been afraid that the separatist manyyears and that the investments they have made in the field of economy have beendamaged.Two power struggles around the SCO have shaped their relationship inthe direction of politics. Apart from the fact that the SCO is surrounded by issues, they havedeveloped common strategies.The RF and the People's Republic of China share thecommon idea that the US should abandon the Kyrgyzstan and Uzbekistan basesand leave the region.The presence of the third active force in Central Asia is notdesirable. The Russian Federation and the People's Republic of China arecontinuing their activities to fight against terrorism and drugs around the World WarII in the legal and international level.Key Words: Shanghai Cooperation Organization, Russian Federation, People'sRepublic of China, Afghanistan, Central Asia