Para talebi yaratılması ve Türkiye cumhuriyet merkez bankasının izlediği para politikaları

Abstract

Bu çalışmada Türkiye'de para talebi yaratılması ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) izlediği para politikaları teorik ve uygulamalı olarak incelenmiştir. Bu kapsamda Türkiye'nin 2003Q1-2016Q4 dönemi bankacılık sektörü yurtiçi kredi hacmi, faiz oranı, geniş anlamda para arzı, gayrısafi yurtiçi hâsıla, işsizlik oranı, tüketici güven endeksi ve saat başına ücret endeksi verileri kullanılarak, yapısal kırılmalı zaman serisi analizleri gerçekleştirilmiştir. Çalışmada serilerin durağanlığı; ADF ve Vogelsang ve Perron (1998) yapısal kırılmalı birim kök testleriyle incelenmiş ve serilerin düzeyde durağan olmayıp, ilk farkta durağan hale geldikleri belirlenmiştir. Seriler arasındaki nedensellik ilişkileri; Granger (1969) yöntemiyle araştırılmış ve faiz oranı ile kredi hacmi arasında iki yönlü, tüketici güven endeksinden ve işsizlik oranından kredi hacmine, kredi hacminden ücret endeksi, gayrısafi yurtiçi hâsıla ve para arzına doğru tek yönlü nedensellik ilişkilerinin var olduğu tespit edilmiştir. Seriler arasındaki eşbütünleşme ilişkileri Johansen (1988) yöntemiyle araştırılmış ve serilerin eşbütünleşik olduğu, yani serilerin uzun dönemde birlikte hareket ettikleri belirlenmiştir. Eşbütünleşme denklemindeki yapısal kırılma tarihleri Bai ve Perron (2003) prosedürü ile tespit edilmiştir. Uzun dönem analizi FMOLS yöntemiyle gerçekleştirilmiş ve Türkiye'de para talebinin en önemli belirleyicilerinin; faiz oranı, para arzı, gayrısafi yurtiçi hâsıla, işsizlik oranı ve saat başına ücret endeksi olduğu görülmüştür. Bu sonuçtan hareketle TCMB'nin ve hükümetin, bireylerin para talebini yönlendirirken kullanabilecekleri en önemli araçların bu değişkenler olduğu ortaya çıkmıştır. Modellerin detaylarına bakıldığında yurtiçi kredi hacmini; faiz oranındaki %1 puanlık artışların %0.01 - %0.06 arasında azalttığı, para arzındaki %1'lik artışların %1.27 - %1.31 arasında artırdığı, gayrısafi yurtiçi hasıladaki %1'lik artışların %0.26 - %1.57 arasında artırdığı, işsizlik oranındaki %1 puanlık artışın %0.006 - %0.04 arasında azalttığı, ücret endeksindeki %1'lik artışların ise %0.37 - %1.29 arasında artırdığı tespit edilmiştir. Tüketici güven endeksinin para talebi üzerindeki etkisi, beklenenin aksine negatif çıkmıştır. Kısa dönem analizinde modellerin hata düzeltme mekanizmalarının çalıştığı, yani yapılan tahminlerin güvenilir olduğu tespit edilmiştir.

In this study, creating money demand in Turkey and the monetary policies of the Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT) were studied theoretically and practically. In this context, time series analyzes with structural breaks were conducted using the data of Turkey's banking sector domestic credit volume, interest rate, broad money supply, gross domestic product, unemployment rate, consumer confidence index and wage per hour index for 2003Q1-2016Q4 period.Stationarity of the series is investigated by ADF and Vogelsang and Perron (1998) unit root tests with structural breaks and the series are determined to be stationary at first difference. Causality relationships between the series are analyzed by using Granger (1969) test and it is found that there is a two-way causality between interest rate and credit volume, a one-way causality from consumer confidence index and unemployment rate to credit volume, from credit volume to wage index, gross domestic product and the money supply. The cointegration relationships between the series are investigated by Johansen (1988) method and it was determined that the series are cointegrated, that is, the series move together in the long run. Structural break dates in the cointegration equation are determined by Bai and Perron (2003) procedure.Long run analysis was conducted by FMOLS method and the most important determinants of money demand in Turkey are estimated to be interest rate, money supply, gross domestic product, unemployment rate and wage index per hour. By this result, it is obtained that these variables are the most important instruments of CBRT and the government to control money demand. Details of the models show that one percent increase in interest rates and unemployment rate decreases credit volume by 0.01-0.06% and 0.006-0.04%, respectively. In addition, 1% increase in money supply, gross domestic product and wage index improves credit volume by 1.27-1.31%, 0.26-1.57% and %0.37-%1.29, respectively. The effect of the consumer confidence index on money demand was negative, contrary to expectations. In the short-term analysis, it has been found that the error correction mechanisms of models operate, that is, the estimations are reliable.