Ceza muhakemesinde alternatif uyuşmazlık çözümü olarak `uzlaştırma kurumu`

Abstract

Ceza sistemleri uzun süre, cezalandırıcı adaleti esas alan bir uygulama içerisinde iken, mağdur haklarının korunması yönünde yaşanan gelişmeler ve akabinde onarıcı adaletin ön plana çıkmasıyla alternatif uyuşmazlık çözüm sistemleri batılı hukuk sistemlerinde yerini almıştır. Bu gelişmelere paralel olarak Türk hukuk sisteminde de tartışılmaya başlanan onarıcı adalet uygulamalarından olan Uzlaştırma kurumu, Ceza uygulamamıza ilk olarak 01/06/2005 tarihinde yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu m.73/8 ve Ceza Muhakemesi Kanunun 253. maddesinde yapılan düzenleme ile fiilen sistemimize girmiştir. Uygulama sonuçlarına bağlı olarak değişikler yapılmış, 5560 sayılı yasa ile yapılan bu kurum tamamen Ceza Muhakemesi kanunu kapsamına alınmıştır. Ancak Ceza muhakemesi Kanununda düzenlenmiş olmakla beraber sonuçları itibariyle maddi ceza hukuk hükmü olarak nitelendirilebilecek bir karma bir kurum olduğu kabul edilmektedir.Uzlaştırma, Uzman Uzlaştırmacı aracılığıyla fail ile mağdurun özgür iradeleri ile bir araya gelerek iletişimleri sağlanmakta, özgür ortamda aralarındaki yürütülen müzakereler sonucunda mağdurun mağduriyetinin giderilmesi ve failin de yargılama ortamına sokulmaksızın husumetin giderilmesini sağlayan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Bu itibarla yargının iş yükünü azaltan bir etkiye sahip olduğu gibi toplumsal barışında sağlanmasına katkı sağlayan bir kurumdur. 6763 sayılı yasa ile Ceza Muhakemesinde yapılan değişikliklerle uygulamada yaşanan aksaklıklar dikkate alınarak Uzlaştırma kurumunda radikal değişiklikler yapılmıştır. Hukuk sistemimizde Uzlaştırmanın en son düzenlenmiş şekli yazımızda inceleme konusu yapılmıştır.Bu yazımızda, Uzlaştırma kurumunun hukuki niteliği, tarihsel gelişimi ve mukayeseli hukukta uzlaştırma kurumu açıklandığı gibi, Türk Hukuk sisteminde Uzlaştırma, Uzlaştırmaya tabi suçlar, Uzlaştırmanın koşulları, Uzlaştırma Usulü, Uzlaştırma teşkilatı ve Uzlaştırmanın sonuçları tüm hatları ile tartışılarak çözüm önerilerine yer verilmiştir.Anahtar Sözcükler, Uzlaşma, Uzlaştırma, Onarıcı Adalet, Uzlaştırmacı, mağdur hakları, çocuklarda Uzlaşma, uzlaşmaya tabi suçlar

For a long time penalsystemshavegroundedtheirpractise on punitivejustice but withthedevelopments in theprotection of thevictim'srightsandwithrise of restorativejusticetoprominence, manytypes of alternativedisputeresolutionsfoundplace in western legal systems.InTurkish legal system, paralleltothesedevelopmentsrestorativejusticebecame a subjectfordebateandafter a whilewiththeregulations in the art.253 of TurkishPenalProcedureLawand art.73/8 of TurkishPenalLaw, dated01/05/2005, victim-offendermediationenteredTurkish legal system. Withtheresultscamefromtheongoingpractise, somemodificationsmadewiththelawnumbered 5560 andinstitution of mediationregulatedwholly in TurkishPenalProcedureLaw. Eventhough it is regulated in TurkishPenalProcedureLaw since itsresults can be alsoqualified as of substantialpenallaw, it is generallyconsideredtohave a mixednature.Victim-offendermediation is an alternativedisputeresolutionmethodwherevictimandoffendercametogetherandcommunicatewiththeirownfreewill, in a freeenvironmentforthepurpose of restitution of thelossandthedamage of thevictimandtheconclusion of theanimositywithout a trial, withthehelp of an expertthird-partymediator. Inthisrespect it alsolightensthework of thecourtsandconsolidatespublicpeace.Regardingtheflaws in practise, drasticmodificationsforvictim-offendermediationweremadewithchanges in penalproceduremadebythelawnumbered 6760. Inourworkweexaminedcontemporarysituation of thevictim-offendermediation. Inthisresearch of ours, legal character of victim-offendermediationanditshistoricalbackground, regulations of victim-offendermediation in comparativelawwereexplained; andalsovictim-offendermediation in Turkish legal system, crimeseligibleformediation, conditionsformediation, procedure of mediation, organisation of victim-offendermediationandmediators, andlastlytheresults of victim-offendermediation had beenexaminedafter an exhaustiveandcomprehensivemannerandsuggestionsforsolutionsweremade. Keywords: Reconciliation, Victim-OffenderMediation, RestorativeJustice, Victim'sRights, Mediation of Juveniles, CrimesEligibleforMediation.