Osmanlı Sarayları`nda dış mekan tasarımı üzerine bir değerlendirme: Dolmabahçe ve Yıldız örnekleri

Abstract

Bu araştırmada, Osmanlı tarihi boyunca Osmanlı Saray bahçelerinde etkili olanpeyzaj sanatları, Osmanlı Sarayları ve dış mekân tasarımları incelenerek Osmanlı'nındış mekân tasarım anlayışındaki gelişim ortaya konmuştur. Dünyada moda olmuş vegeç dönem Osmanlı Saray bahçelerinin tasarımında etkili olan peyzaj sanatlarınınOsmanlı'nın geleneksel tasarım anlayışıyla birleşerek yeni bir sentez oluşturduğuDolmabahçe ve Yıldız Sarayı örnekleri ayrıntılı biçimde ele alınmış ve geç dönemeışık tutulmuştur. Tez beş bölümden oluşmaktadır.Giriş bölümünde ilk olarak ?Dış Mekân? ve ?Bahçe? kavramları tanımlanmış, yararsağlama ilkesinden doğan bahçe kavramının estetik anlayışa göre biçimlenen, zevkve huzur veren doğa parçalarına dönüşüm süreci üzerinde durulmuş ve ?Bahçe?kelimesinin etimolojik yapısı araştırılmıştır. Daha sonra araştırmanın ne amaçlayapıldığı, kapsamı ve çalışma yöntemi anlatılmıştır.İkinci bölümde Klasik Osmanlı Sarayları'nın ve Batı etkisindeki OsmanlıSarayları'nın dış mekân tasarımında etkili olan peyzaj sanatları ayrıntılı biçimde elealınmıştır. Bu sanat akımlarının ortaya çıkışı ve gelişim süreci örneklerle anlatılmış,genel planlama özellikleri belirtilmiştir.Üçüncü bölümde Osmanlı Sarayları'nda dış mekân tasarımının tarihsel gelişim sürecianlatılmıştır. Öncelikle Osmanlı'da bahçe anlayışına değinilmiştir. Osmanlıpadişahlarının doğaya duydukları saygı, bahçeye, çiçeğe, meyveye verdikleri önembelirtilmiş, bahçe ve bostan işleri için kurulan Bostancı Ocağı'nın özellik vegörevlerinden bahsedilmiştir. Dış mekân tasarımının tarihsel gelişim süreci ErkenDönem, Klasik Dönem, Geç Dönem başlıkları altında ele alınmış, dönemin dışmekân planlama özellikleri anlatılmış, Osmanlı'ya başkentlik yapmış Bursa, Edirneve İstanbul'da inşa edilen saray ve bahçeleri sırasıyla ele alınmıştır.Dördüncü bölümde Geç Dönem Osmanlı Sarayları'ndan Dolmabahçe ve YıldızSarayları'nın dış mekân tasarımları ayrıntılı biçimde incelenmiş bu dönemde etkiliolan Rönesans, Fransız Barok ve İngiliz Naturalistik peyzaj sanatlarının bubahçelerdeki yansımaları anlatılmıştır.Son bölümde Erken Dönem Sarayları'ndan başlayarak Son Osmanlı Saray'ına kadardış mekân tasarımlarının karşılaştırmalı analizi yapılmıştır.

In this study, the development of the Ottoman exterior design concept was revealedby examining the landscape arts effective on the Ottoman gardens throughout thehistory of Ottoman, the Ottoman palaces and the exterior designs of the palaces. Asthe samples of a new synthesis, created by the combination of worldwide fashionablelandscape arts effective on the late Ottoman palace garden designs and the traditionalOttoman design concept, Dolmabahce and Yildiz palaces were covered in detail andthe late Ottoman palace garden designs were shed light on. This thesis consists offive sections.The introductory chapter of the thesis at first, after defining concepts of ?ExteriorSpace? and ?Garden?, the transformation process of the concept of ?Garden? arisingfrom the policy of providing benefits to pieces of nature of pleasure and peace wasfocused on as based on the idea of aesthetics, and the word of ?Garden? wasexamined etymologically. Subsequently, provides the purpose, scope and workingmethods of the research.The introductory chapter of the thesis at first provides the purpose, scope andworking methods of the research. Subsequently, after defining concepts of ?ExteriorSpace? and ?Garden?, the transformation process of the concept of ?Garden? arisingfrom the policy of providing benefits to pieces of nature of pleasure and peace wasfocused on as based on the idea of aesthetics, and the word of ?Garden? wasexamined etymologically.In the second section, the landscape arts which have an impact on the exteriordesigns of the classical Ottoman Palaces and the Ottoman Palaces under Westerninfluence were discussed in detail. Furthermore, the emergence and the developmentprocess of the landscape art movements were explained with examples and thegeneral plan features of the aforesaid art were also expressed.In the third section, the historical development process of the Ottoman Palaceexterior design was described. The Ottoman garden concept was referred primarily inthis section. The Ottoman Sultans? respects to the nature and the importance that theygave to gardens, flowers, and fruits were explained and the ?Bostancı Ocağı? -established specifically for gardening and orcharding- with its specified features andfunctions was also mentioned. Additionally in this section, the historicaldevelopment process of exterior designs was covered under the titles of Early Period,Classical Period and Late Period with the outdoors planning features of these periodswhile the palaces and gardens built in the capitals of Ottoman Empire, namely Bursa,Edirne and Istanbul, were addressed consecutively.In the fourth section, the exterior designs of the late Ottoman palaces Dolmabahceand Yildiz were examined in detail and the reflections of Renaissance, FrenchBaroque and English Naturalistic landscape arts, influential art trends of the time, onthe gardens of aforementioned palaces were described.In the last section, the analysis of exterior designs starting from the early period tothe last Ottoman palaces was made comparatively.