Hemşirelerde işe yabancılaşma: İstanbul ilinde özel ve kamu hastanelerinde bir uygulama

Abstract

Bu araştırmanın amacı, kamu ve özel hastanelerde çalışan hemşirelerin iş-aile rol çatışması, iş tatmini, iş tasarımı ve kişilik özelliklerinin işe yabancılaşma algılarının üzerindeki etkilerini açıklamaktır. Ayrıca hemşirelerin işe yabancılaşma durumlarının; cinsiyete, yaşa, medeni duruma, eğitim seviyesine, mesleki ünvanına, kurumda çalışma süresine, iş deneyimine ve çalıştığı kuruma göre değişip değişmediğini ortaya koymaktır. Bu kapsamda birinci olarak hemşirelerin yaşadıkları iş-aile rol çatışmasının, iş tatmininin, iş tasarımının ve kişilik özelliklerinin işe yabancılaşma durumlarına olan etkileri araştırılmıştır. Araştırma da örneklemi oluşturan hemşirelere, araştırmacı tarafından geliştirilen `Kişisel Bilgi Formu`, Mottaz tarafından geliştirilen `İşe Yabancılaşma Ölçeği`, Weiss ve arkadaşları tarafından geliştirilen `Mineseto İş Doyum Ölçeği`, Oldman ve Hackman tarafından geliştirilen `İş Tanılama Ölçeği`, Carlson ve arkadaşları tarafından geliştirilen `İş-Aile Rol Çatışması Ölçeği` ve John ve arkadaşları tarafından geliştirilen `Beş Faktör Kişilik Özellikleri Ölçeği` uygulanmıştır. Araştırmanın evrenini, İstanbul ilinde bulunan kamu ve özel hastaneler de görev yapan tüm hemşireler oluşturmaktadır. Örnek büyüklüğünün saptanmasında hastanelerin tam teşekküllü ve hemşire sayısının 200'ün üzerinde olması gibi özellikler dikkate alınmıştır. Kura usulü ile iki kamu ve bir özel hastane belirlenmiştir. Literatür verilerine göre %95 güven düzeyinde minimum örneklem 375 olarak bulunmuştur. Elde edilen veriler SPSS 21.0 ve AMOS 23.0 programında çözümlenmiştir. Hemşirelerin işe yabancılaşma düzeylerinin cinsiyet ve çalışılan kuruma göre farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesinde t-testi, yaş, medeni hal, mesleki unvan, eğitim seviyesi, kurumda çalışılan süre ve mesleki deneyim süresine göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için de tek yönlü varyans analizi (ANOVA) uygulanmıştır.Bu araştırmada elde edilen bulgular, hemşirelerin yaşadıkları iş-aile rol çatışmalarının, işe yabancılaşmanın güçsüzleşme ve kendine yabancılaşma boyutları üzerinde etkili olduğunu, hemşirelerin iş tasarımlarının görevin tanımı ve anlamlılığı boyutlarının, işe yabancılaşmanın kendine yabancılaşma ve güçsüzleşme boyutları üzerinde etkili olduğunu, otonominin ise işe yabancılaşmanın anlamsızlaşma boyutu üzerinde etkili olduğunu, hemşirelerin iş tatminlerinin dışsal tatmin boyutunun kendine yabancılaşma boyutu üzerinde etkili olduğunu ve hemşirelerin kişilik özelliklerinden; özellikle nevrotik kişiliğin ise işe yabancılaşmanın anlamsızlaşma boyutunda etkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca araştırma sonucunda, medeni durum değişkeni hariç diğer demografik faktörlere göre işe yabancılaşma durumunda farklılaşma olduğu belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Yabancılaşma, İş Tasarımı, İş-Aile Rol Çatışması, Kişilik Özellikleri, İş Tatmini.

The aim of this research is to explain the impact of work-family role conflict, job satisfaction, job design and personality traits on the perceptions of work alienation among nurses employed in public and private hospitals. In addition this determines whether their gender, age, marital status, education level, professional title, working time at the institution, work experience and workplace has an effect on their status of work alienation or not In this framework, first the effects of work-family role conflict, job satisfaction, job design and personality traits of the nurses on the work alienation were researched. The `Personal Information Form` developed by the researcher, The `Work Alienation Scale` developed by Mottaz, The `Minnesota Job Satisfaction Scale` developed by Weiss et al., The `Job Description Scale` developed by Oldman and Hackman, The `Family-Role Conflict Scale` developed by Carlson et al. and The `Five Factor Personality Features Scale` developed by John et al. were applied to the nurses forming the sample in the research. The universe of the research consists of nurses working both public and private hospitals in Istanbul. In determining the sample size, features taken into consideration such as hospitals being fully equipped and the number of nurses working in each hospital is over 200. Two public hospitals and a private hospital have been decided by random selection. According to the literature data, the minimum sample at 95% confidence level was found to be 375. The acquired figures were analyzed in SPSS 21.0 and AMOS 23.0 programs. The t-test was used to determine whether the level of work alienation of nurses varied according to gender and institution they work and One-way Analysis of Variance (ANOVA) was used to determine whether there is a variation according to age, marital status, duration of work in the institution and duration of professional experience. Findings in this research show that nurses' work-family role conflicts have an impact on the dimensions of powerlessness and self-estrangement of work alienation and the task identity and task significance dimensions of job design of nurses are influential on dimensions of powerlessness and self-estrangement of work alienation and autonomy dimension of job design of nurses is influential on dimension of meaninglessness of work alienation, the external satisfaction dimension of job satisfaction of nurses has an effect on the dimension of self-estrangement of work alienation, and in particular the neurotic personality of personality traits of nurses has an influence on dimension of meaninglessness of work alienation. In addition, it is determined that there is a difference in alienation of work according to other demographic factors except for marital status change. Keywords: Alienation, Job Description, Family-Role Conflict, Personality, Job Satisfaction.