Kayseri ili yer adları: Kimlik, kültür ve mekan

Abstract

Yer adları, yapısı itibariyle dilsel bir unsur olup içerisinde bulunduğu topluma ait kültürel değerleri de barındırmaktadır. Yer adına anlam katan kültürel değerler ise belli bir tarihi sürecin sonunda ortaya çıkmaktadır. Bu açıdan yer adlarının incelenmesiyle bir milletin dil yapısı, tarihi gelişimi ve kültürel değerlerinin oluşum süreci hakkında da bilgiler elde edilebilir. Her bir yer adı kültürel bir miras olmasına karşın 1949 yılında çıkarılan bir yasa ve oluşturulan kurul ile ülkemizde 1984 senesine kadar 30 bin fazla yer adı kökeni Türkçe olmadığı gerekçesiyle değişikliğe uğramıştır. Bu dönemde kurul tarafından Kayseri ili sınırları içindeki 90'dan fazla yerleşim yeri adı da bu değişimden etkilenmiştir. Bu çalışmada ise Kayseri ili, 16 ilçesi ve değişime uğrayan yerleşim yeri adlarından ancak 57'si incelenebilmiştir. Bu çalışmamızın amacı değişime uğrayan yerleşim yeri adlarını incelemek ve öz Türkçe olan yerleşim yeri adlarını ortaya çıkarmaktır. Çalışma yürütülürken literatür taraması ve yerel halkla görüşmeler yapılmıştır. Bu iki farklı kaynaktan toplanan veriler incelenmiş ve `Jeopolitik İçerik` teorisi içerisinde yer alan kuramlardan faydalanılarak en doğru sonuçlar elde edilmeye çalışılmıştır. Çalışmamızda öne çıkan bulgular ise, fetihler sonucu ele geçirilen bölgelerde kullanılan yer adları fetih sonrasında hemen değişikliğe uğramamış, bir değişim yaşansa bile bu tarihi süreç içerisinde ve yavaş bir şekilde gerçekleşmiştir. Bununla birlikte yeni kurulan yerleşim yerlerinde ise durum tamamen farklıdır. Türkler bu yerlere isim verirken ait olunan soyu, önemli kişileri veya kültürel değeri olan bir unsuru ad verirken öne çıkarmışlardır. Yapılan çalışmanın sonucunda ise bölgede yaşamış olan Rumlar, Ermeniler ve son olarak da Türkler yer adlarının oluşum ve değişimine katkıda bulunan milletlerdir. Türkler yeni kurdukları yerleşmelerde kendi kültürel değerlerini yansıtan adları kullanmaktan çekinmemişler fakat eski yerleşim yerleri ve adlarına ise mesafeli yaklaşarak değişim ve gelişimini zamana bırakmışlardır.

Location names are linguistic element due to their structure and they also contain cultural values belonging to the society in which they are located. Cultural values which add meaning to the location name has emerged at the end of a certain historical period. In this respect, it is possible to obtain information about the language structure of a nation, its historical development and the formation process of its cultural values. Although each location name is a cultural heritage, more than 30 thousand location names in our country have been changed until 1984 with a law entered in force and the committee established in 1949 due to the fact that the origin is not in Turkish. In this period, more than 90 settlements within the borders of Kayseri has been affected by this change. In this study; Kayseri, it's 16 district and only 57 of the changed settlements names was studied. The purpose of this study was to examine the changed settlements names and to reveal the names of settlements which is in pure Turkish. Literature review and interviews with local people have been made during the study. Data that collected from these two different sources were examined and the most accurate results were obtained by using the theories included in the `Geopolitical Content` theory. The findings of our study were; location names used in conquered areas have not changed immediately after conquest and even though a change was occured, that change has taken place in historic process and slowly. However, the situation was completely different in the newly established settlements. The Turks emphasized the origin, important people or cultural value, while giving names to these places. The Greeks, Armenians and finally Turks, who lived in the region, were the people who contributed to the formation and change of location names. Turks did not hesitate to use the names that reflect their cultural values in their newly established settlements but They approached the old settlements and their names in a distant manner and left their change and development to time.