Üniversite öğrencilerinde psikolojik iyi oluşun psikososyal yordayıcılarının sosyal bilişsel kariyer kuramı açısından incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, üniversite öğrencilerinde psikolojik iyi oluşu etkileyen çeşitli psikososyal faktörleri belirlemektir. Bu doğrultuda, algılanan sosyal destek, algılanan ebeveyn tutumları, kariyer kararı öz-yeterliği ve mesleki sonuç beklentilerinin psikolojik iyi oluş üzerindeki doğrudan ve dolaylı yordayıcı etkileri incelenmiştir. Araştırmanın katılımcılarını, 2013-2014 akademik yılında İstanbul Üniversitesi'nin çeşitli fakültelerinde öğrenimlerine devam eden 304'ü (%71,5) kız ve 121'i (%28,5) erkek olmak üzere toplam 425 üniversite öğrencisi oluşturmaktadır. Öğrencilerin yaşları 17-68 arasında değişmekte olup yaş ortalaması 21,13 (SS= 4,78)'tür. Katılımcılara ölçüm araçları olarak Psikolojik İyi Olma Ölçekleri, Sosyal Provizyon Ölçeği, Kısaltılmış Algılanan Ebeveyn Tutumları Ölçeği, Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Ölçeği ve Mesleki Sonuç Beklentileri Ölçeği uygulanmıştır. Doğrudan ve dolaylı yordayıcı etkileri analiz etmek amacıyla, sırasıyla çoklu doğrusal hiyerarşik adımsal regresyon analizi ve doğrusal hiyerarşik aracı regresyon analizi yürütülmüştür. Psikolojik iyi oluşun doğrudan yordayıcılarına ilişkin bulgular, açıklanan toplam varyansa katkılarına göre sırasıyla algılanan sosyal destek, kariyer kararı öz-yeterliği ve anne için algılanan reddedici tutumun psikolojik iyi oluşun anlamlı yordayıcıları olduğunu ortaya koymuştur. Bu değişkenlerin tamamının toplam varyansın % 50,3'ünü açıkladığı belirlenmiştir. Aracı etki analizlerine dair bulgulara göre ise, algılanan sosyal destek, baba için algılanan reddedici tutum ve hem baba hem de anne için algılanan duygusal sıcaklık ile psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkide hem kariyer kararı öz-yeterlik düzeyinin hem de mesleki sonuç beklentileri düzeyinin kısmi aracı etkisi olduğu görülmüştür. Ancak anne için algılanan reddedici tutum ile psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkide sadece mesleki sonuç beklentileri düzeyinin kısmi aracı etkisi olduğu bulunmuştur. Araştırmanın bulguları, ilgili literatür ışığında tartışılmış ve gelecekteki araştırma ve uygulamalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

The purpose of this study was to determine the rate of how university students' psychological well-being are predicted by their level of career decision self-efficacy, vocational outcome expectations, perceived social support and perceived parental attitudes. The university students who attended Istanbul University during 2013-2014 academic year was the participants of the study. The study consisted of 425 first, second, third and fourth year students from various faculties in Istanbul University, 304 of whom were female and 121 of whom were male. Personal Information Form, Scales of Psychogical Well-Being, Career Decision Self-Efficacy Scale, Vocational Outcome Expectations Scale, Social Provisions Scale, Short-EMBU were administered to the students. The results of the regression analyses revealed that the variables, in accordance with their contributions to the total variance, perceived social support, career decision self-efficacy and perceived parenting attitudes-rejection attitute from mother were, respectively, significant predictors of psychological well-being. All the variables mentioned explained 50.3 % of the total variance. Moreover, the results of the mediator analyses revealed that both career decision self-efficacy and vocational outcome expectations had a partial mediating role on the relationship between perceived social support, perceived parenting attitudes-rejection attitute (from father), perceived parenting attitudes-emotional warmth (from both father and mother) and psychological well-being; however, only vocational outcome expectations had a partial mediating role on the relationship between perceived parenting attitudes-rejection attitute (from mother) and psychological well-being. The results of the study were discussed within the relevant literature; in addition, shortcomings and implications were determined and suggestions for future studies were discussed.