Travma sonrası stres bozukluğu ve depresyon arasındaki ilişkide ontolojik iyi-oluşun aracılık etkisi: Bir yapısal eşitlik modellemesi çalışması

Abstract

Psikolojik travma, bireylerin yaşamında önemli olumsuz etkiler bırakabilen bir rahatsızlıktır. Sıradan yaşam akışını bozan ve bireyin dünyayı, kendini algılamasında sağlıksız duygu ve bilişler ortaya çıkaran travmatik deneyimlerin ardından en sık görülen psikiyatrik bozukluk Travma sonrası stres bozukluğudur. Ancak çoğu zaman TSSB'nin tek başına bulunmadığı, depresyon, anksiyete bozuklukları başta olmak üzere, bir çok klinik tablonun bu bozukluğa eşlik ettiği literatür çalışmalarında görülmektedir. Bir pozitif psikoloji yaklaşımı olan öyküsel psikoloji perspektifinden bakıldığında, insan yaşamının hayat hikayesi formunda yapılandığı; otobiyografik bellek ve dil aracılığıyla gerçekleşen bu yapılanmanın bütünlüklü bir kendilik ve dünya algısına gereksinim duyduğu söylenebilir. Öyküsel psikolojik yaklaşıma göre, psikolojik travma bu bütünlük ve uyum durumunda bir kırılmaya neden olur ve denge yeniden kurulamadığında psikopatolojiler doğurur. Yaşamı hikaye formunda yapılanmış bir `proje` olarak değerlendiren ontolojik iyi oluş (OWB) teorisine göre, travmatik deneyimlerin yaşam projesinde yarattığı olumsuz etki, kişinin geçmiş, bugün ve gelecek değerlendirmelerini negatif yönde etkiler; hedefler, memnuniyet ve umut gibi alanlarda zayıflamasına neden olur. Bu çalışmanın amacı, bir proje olarak insan yaşamında travmatik deneyimlerin yarattığı negatif etkileri ve bunun depresyon düzeyinde ne düzeyde aracılık rolü üstlendiğini araştırmaktır. Araştırmada PCL-C, OWBS, BDE ölçekleri ve sosyodemografik bilgi formu kullanılmış ve ölçekler 303 kişiye uygulanmıştır. Katılımcılardan 151 (%49,8) kişi PCL-C ölçeğinde TSSB tanı kriterlerini karşılamakta, 152 (%50,2) kişi ise karşılamamaktadır. Veriler SPSS 15.0 ve Lisrel 8.51 istatistik programları ile analiz edilmiştir. Buna göre, TSSB ve OWB (0,73), TSSB ve Depresyon (0,78), OWB ile Depresyon (0,84) arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Yapısal eşitlik modellemesinde, başlangıçta (0,78) olan TSSB ile Depresyon İlişkisinin OWBS'nin aracılık etmesi ile (0,36) ya gerilediği bulgulanmıştır. Buna göre TSSB tanı kriterlerini karşılayan bireylerin yaşam projesinde bulunan, `anlamsızlık, umut, pişmanlık, etkinlik` gibi boyutların depresyona aracılık ettiği bulgulanmıştır. Bu araştırma, öyküsel psikoloji perspektifinde psikolojik travmanın yaşam hikayesine etkileri ve sonuçları bakımından literatüre katkı sunmaktadır.

Psychological trauma is a disorder that causes negative effects on individuals life. Post truamatic stress disorder (PTSD) is the most common disorder seen when individuals confront a traumatic experience that causes failure of ordinary life stream and it causes damages on individuals' perception about the world and themselves. PTSD also causes unhealthy emotions and cognitions. PTSD is generally not observed as a single disorder but together with other disorders like depression, anxiety disorders in clinical frame. From the perspective of narrative psychology individuals' life is constructed as a life story; organized by autobiographic memory and language; needs a coherent selfdom and world perception. According to narrative psychology, psychological trauma causes a break on this coherence and consistence. If individuals can not provide the equation, it may cause psychopathology. According to OWB theory which considers life as a project, traumatic experiences which cause negative effects on life project, breaks individuals past, present and future perceptions and cause failure on life goals, satisfaction and hope. This study's purpose is to search negative effects of traumatic experiences on individuals' life project and their influence on depression severity. On this study PCL-C, OWBS, BDI scales and Questionnaire of Demographic Characteristics were applied to 303 participants. 151 of participants have PTSD diagnosis criteria on PCL-C scale, and 152 of participants don't have. Study data were analyzed by SPSS 15.0 and Lisrel 8.51 statistical programmes. According to the results of the study, it was found that PTSD and OWB correlation is (0,73), PTSD and Depression correlation is (0,78), OWB and Depression correlation is (0,84). According to the structural equation modeling results, PTSD and Depression correlation was (0,78) at first, and then decreased to (0,36). The results have shown that dimensions like `nothingness, hope, regret, activation` in the life project of individuals who have PTSD diagnosis criteria, mediated depression. This study's purpose is to contribute to the literature about effects and results of psychological trauma on individuals life projects, in the context of narrative psychology.