XIX. yüzyıl divan şiirinde hiciv ve sosyal eleştiri

Abstract

Sanatçının içinde yaşadığı toplumdan bağımsız düşünülmesi mümkün değildir. Toplumun bir ferdi olan sanatçı her ne kadar bireysel konular üzerinde yoğunlaşsa da kendisini sosyal hayattan tamamen soyutlayamaz. Bütün sanat eserleri için geçerli olan bu durum edebî eserler için de geçerlidir. Hep hayal aleminde olmakla itham edilen divan şairi de hayatla bağını koparmamıştır. Bu edebî geleneğin malzemesinin büyük çoğunluğunu içerisinde barındıran divan metinlerinde içtimaî hayata dair çokça unsur vardır. Bu bağlamda şair çevresinde karşılaştığı aksaklıkları dile getirmekten geri kalmamıştır. Şahıs, kurum veya bir topluluğa karşı yazılan şiirleri hiciv kavramı karşılamaktadır. Aksaklıklar hicvedilirken birtakım unsurlardan faydanılmıştır. Bunların başında edebî sanatlar ve mizah gelmektedir. Estetik değere sahip olan hicivlerin yanı sıra hakaret ve sövgüye dayalı hiciv örnekleri de mevcuttur. Bu çalışma ile XIX. yüzyıl divan şiirinin farklı bir cephesinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu çerçevede XIX. yüzyıl divanları hiciv ve sosyal eleştiri bağlamında taranmıştır. Ortaya çıkan malzeme değerlendirilip sınıflandırılarak son asır klasik Türk şiirinin divanlar özelindeki hiciv ve sosyal eleştiri tarafı ortaya konulmuştur.

It is not possible to think independently of the society in which the artist lives. The artist, who is a member of the society, cannot completely isolate himself from social life, although he focuses on individual subjects. This is the case for all works of art it also applies to literary works. Divan poet, who is always accused of being in the realm of imagination, has not broken the connection with life. There are many elements of social life in divan texts which contain the majority of the material of this literary tradition. In this context, the poet did not hesitate to articulate the problems the faced around him.The poem written against a person, institution or community meets the concept of satire. While the problems are being criticized, a number of elements have been benefited. The beginning of these is literary arts and humor. Alongside the satires with aesthetic value there are also poems based on insult and slandering. With this study aimed to reveal a different aspect of XIX.century divan poetry. In this context, XIX. century divans were examined in the context of satire and social criticism. The resulting material was evaluated and classified and the satirical and social criticism side of the classical Turkish poetry of the last century was revealed.