Geleneksel Amasra evleri plan tipolojisi

Abstract

Bu tez çalışmasında Türkiye'nin Batı Karadeniz Bölgesinde yer alan Bartın ili Amasra ilçesindeki geleneksel konut kültürü ele alınmıştır. Amasra'nın ilçe merkezinde yer alan 19. yüzyıl geleneksel konut örnekleri incelenmiş, öncelikle plan tipleri olmak üzere yapım sistemi ve kullanılan malzemeler ortaya çıkarılmıştır. Bu analiz yok olmak üzere olan bölgedeki konut kültürünü yeniden hatırlatmak, gelecek dönemlerde unutulmamasını sağlamak ve yapılacak olan restorasyon çalışmalarına yardım sağlamak adına yapılmıştır. İlk olarak bölgenin tarihinden ve coğrafi özelliklerinden bahsedilerek başlayan tez, bölgedeki konut mimarisi başlığı altında evlerin biçimlenmesinde etkisi olan çevresel ve sosyal etkenlerden söz edilerek devam etmektedir. Evlerin şekillenmesinde önemli yere sahip olan iklim, topografya ve malzeme üçlüsü çevresel faktörler içerisinde incelenmiş; mahremiyet, dini değerler ve kültürel özellikler, sosyo-ekonomik statü ve aile yapısı ise yine evler için oldukça önemli olan sosyal faktörler içerisinde incelenmiştir. Daha sonra bölge genelindeki geleneksel konutların plan özellikleri, plan tipleri, yapım sistemi ve malzemesi, yapım elemanları ve son olarak cephe düzeni ve dekorasyonu anlatılmıştır.İkinci bölümde ise, Amasra ilçe merkezinde konu alınan 11 konut, yapım tarihleri, plan özellikleri, yapım sistemi ve cephe özellikleri bakımından ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bölge genelinde evler o evde yaşayan ailenin lakabıyla söylenerek tarif edilirdi. Bu doğrultuda incelenen bu 11 konut, Boztepeliler evi, Kum otel, Fatma Hanımların evi, Büyükadalıların evi, Sertellerin evi, Zırtılların evi, Denizer pansiyon, Zavrakların evi, Kale konak pansiyon, Sağırosmanların evi ve Postacı Mehmetin evidir. Evlere hep bir kulluk bölümünden girilmiş ve bu kat genellikle taş duvarlardan oluşturulmuştur. Evlerin plan tipi, evde yaşayan ailenin alışkanlıkları ve kullanım biçimine bağlı olarak farklı biçimlerde, fakat hep bir sofa (dışar) mekanı baz alınarak şekillenmiştir. Evlerdeki oda (içer) mekanları ise sofa (dışar) etrafında biçimlenmiştir. Evlerin neredeyse her yerinde ahşap malzeme kullanılmıştır. Ana çatkıda, duvarların dolgu malzemesinde, dış cephe kaplamasında ve cephedeki süsleme ögelerine kadar ahşap malzemenin baskınlığını görmek mümkündür. Bu tezde Amasra ilçesindeki geleneksel evlerde detaylı incelemeler yapılmış, evlerin plan tipleri çıkarılmış, konut kullanıcılarıyla görüşülerek bölge mimarisinin geçmişten günümüze ne gibi değişimlere maruz kaldığı ve konut sahiplerinin düşünceleri doğrultusunda gelecekte oluşabilecek tablo hakkında çıkarımlarda bulunulmuştur.Sonuç olarak, Amasra ilçesi geleneksel konut mimarisi adına yapılan bu araştırmada bölge konut mimarlığı içerisinde plan şeması, yapım tekniği ve malzeme özelliği ile önemli bir yere sahip olduğu görülmüş ve gelecekteki kuşaklara aktarılması açısından belgeleme çalışması yapılmıştır.

In this thesis, the house culture of the province Amasra in the city of Bartin located in the Turkey's west blacksea region was studied. The traditional house examples of 19th century in the centrum of Amasra was examined and specifically the plan types, construction system, and construction materials were disclosed. This analysis was conducted to remind the house culture that is about to disappear, to provide not to be forgotten in future and to help the restoration to be done.Firstly, the thesis starts with by mentioning the historical and geographical attributes of the region and continues with by mentioning the environmental and social effects influenced the structures of the houses under the title of residential architecture of the region. The climate, topography and material trio which are important in shaping the houses are examined within the environmental factors; privacy, religious values, and cultural attributes, socio-economic status and family structure are examined in social factors which are very important for houses. Later, plan features, plan types, construction system and materials, construction elements and finally the layout and decoration of the traditional houses in the region were explained.In the second part, 11 houses in Amasra district center were examined in detail in terms of construction dates, plan features, construction system and frontage features. In the region, overall, the houses were described by the nickname of the family living in that house. The 11 houses examined within this respect are, home of Boztepeli, Kum hotel, home of Fatma Lady, home of Büyükada, home of Sertel, home of Zırtıl, Denizer pension, home of Zavrak, Kale konak pension, home of Sağırosman ve home of Mehmet postman. The houses have always been entered from a kulluk section and this floor is usually made of stone walls. The plan type of the houses was shaped in different ways, but always on the basis of a sofa (outsider), depending on the habits and usage of the family living in the home. The rooms in the houses are shaped around the sofa (outside). Almost everywhere in the houses is made of wood. It is possible to see the predominance of wooden materials in the main framework, on the filling material of the walls, on the exterior wall and on the decorative ornaments on the front.In this thesis, detailed reviews were made in the traditional houses in Amasra district, the plan types of the houses were removed, the house users were interviewed and the conclusions were drawn about the future changes in the architecture of the region and the future of the houses.As a result, in this research conducted in the name of traditional house architecture of Amasra district, it has been found that the district has an important place in residential architecture with its plan scheme, construction technique and material property and documentation work has been done in order to transfer it to future generations.