Şâtıbî`de fiillerin sonucunun i`tibâra alınması

Abstract

İctihadın temel amacı şer'i hükme ulaşmaktır. Müctehid şer'i hükmü elde ederken İslâm hukuk metodolojisinde geçerli olan delillere dayanmak zorundadır. Bu delillerden bir kısmında görüş birliği varken bazılarının delil olması konusunda görüş ayrılığı bulunmaktadır. Çalışmamızın konusu olan `fiillerin sonucunun i'tibâra alınması` konusu da delil olması noktasında görüş ayrılığının bulunduğu maslahat-ı mürseleyle irtibatlıdır. Bu çalışmada `fiillerin sonucunun dikkate alınması` prensibi, Şâtîbî esas alınarak incelenmiştir. Çalışmanın neticesinde bu ilkeninin Şâtîbî'nin usul anlayışında önemli bir yerinin olduğu görülmüştür. Zira ona göre İslâm hukuk usulünde yer alan İstihsan, sebeb, hikmet, maslahat gibi kavramlar bu ilke kapsamına girmektedirler. Diğer taraftan Kitab ve Sünnet'e yer alan birçok hükümde de bu ilkeye yer verilmiştir. Ayna zamanda vahyin indiği ortamda bulunan ve Hz. Peygamber'in ictihad öğretimindeki ilk talebeleri olan Sahabe uygulamalarında `fiillerin sonucunu dikkate alınması` prensibinin yeri olduğu tespit edilmiştir.Netice itibarıyla Şâtîbî'ye göre ictihad faaliyetinde bulunurken müctehid, mükelleflerin fiilleriyle ilgili bir konuda hüküm elde ederken, elde etmiş olduğu hükmün mükellefler için fayda veya zarar sağlayıp sağlamayacağına dikkat etmelidir.Anahtar kelimeler: İ'tibâr, Meâl, Makâsıd, İllet, Hüküm.

The main goal of the judicial opinion is to reach the ecclesiastic law. The legislator must be based on the acceptable evidence in Islamic methodology of law while acquiring the ecclesiastic law. There is consensus on some of these evidence while there is different opinion on the others whether to accept as evidence. The issue of our study; 'taking the result of the action into consideration' is connected with the free legislator who has different opinion on the point of evidence.In this study, ' the principle of taking the results of actions into considerations' has been reviewed on the grounds of Şatibi. In the end of the study, it has been realized that the principle had an important place in his understanding way. Yet, according to him the concepts such as; good reasons, general interests, wisdoms in Islamic law are included in the scope of this principle. On the other hand, this principle has been accepted in some rules in Kuran and Sunna. Meanwhile, the principle of 'taking the results of actions into consideration' has been realized that had a place when the revelation reached and the practices of the first students in the judicial education of the Prophet Muhammad for his companions. Consequently, According to Şatibi, While studying Judicial opinion, the legislator must be careful with rulings that he is trying to obtain and the rulings that he had already obtained to bring benefits or harm to the followers Key words: Comparison, Conclusion, İntention, Reason, Judgment