İmâm Ebû Hanife`nin siyâsî yönünün incelenmesi

Abstract

İmam Ebû Hanife hem kendi dönemine hem de kendisinden sonra ki dönemlere ilmi yönden damga vurmuş bir âlimdir. Çalışmamızda bu büyük âlimi dönemi içerisinde gerçekleşen olaylar ve kendisinin verdiği tepkiler açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu sayede kendisinin siyaset anlayışı hakkında bilgi edinilmeye gayret edilmiştir O yaşadığı ortam ve zaman açısından ilim ve bilgiye ulaşma konusunda avantajlı sayılabilecek bir durumda olmakla beraber; siyâsî açıdan sıkıntılı bir ortamda yaşamıştır. O hiçbir siyâsî ya da itikâdî oluşuma dahil olmamış ve kendi ilmî çizgisini oluşturmuştur. Kendisinin yaşadığı döneme kadar Cemel ve Sıffin savaşları yaşanmış ve bu savaşların acıları, yaraları ve siyâsî sıkıntıları hala Müslümanlar üzerinde etkisini sürdürmekteydi. O, Hz. Ali evlatlarına beslediği sevgi ve saygıya uygun olarak Emevî devletine karşı sert tenkitlerde bulunmuş, hatta onlara karşı Ali evlatlarının çıkardığı ayaklanmalara maddi ve manevi destek vermiştir. Kendisi bu tenkitlerin karşılığı olarak, Emevî devleti tarafından hapse atılmış ve eziyet görmüştür. Ebû Hanife Abbâsîlerin iktidarı Emevîlerden devralmasını ilk başlarda memnuniyetle karşılasa da daha sonraki haksız uygulamalarına karşı onları da tenkit etmekten geri durmamıştır. Ancak o, Emevîleri halîfeliği hak etmemekle ve meşru olmadıklarını sözleri ile eleştirirken; Abbâsîleri ise halifeliğin onların hakkı olup olmadığı konusu üzerinden değil de, genelde adaletsizlik üzerinden eleştirmiştir. Ancak bu, adaletsizlik eleştirisini Emevîler'e karşı yapmadığı anlamına gelmemelidir. O, siyâsî anlamda herhangi bir tarafta olmamıştır. Halk nazarında kıymetli bir yere sahip olması ve halîfeleri sık sık eleştirmesi mevcut iktidarların dikkatini çekmiştir. Maalesef ki bu dik duruşu kendisinin eziyet görmesine ve hapse atılarak şehir edilmesine sebep olmuştur. Anahtar Kelimeler Ebû Hanîfe, Siyaset, Emevîler, Abbâsîler

Sect Leader Abu Hanifa is a scholar who has great influence both on his own period and on the next periods, in terms of scholarship. In our study, the great scholar is endeavored to evaluate in terms of the events, occurred in his period, and his reaction. By means of this we aim to get information about his sense of politics. Although he could take the advantage of science and knowledge in terms of the environment and period, he had lived in a politically rough environment. He didn't involve in any political or theological idea, and he formed his own idea line. The battles of Cemel and Sıffin had taken place, and the pain, injury, and political problemsof the battles were still affecting people. He criticized the Umayyad State strongly in accordance with the love and respect of Ali lineage, and also he supported the Ali lineage materially and spiritually within their rebels. He was imprisoned and tortured by Umayyad State in return for his criticism. Although the Sect Leader Abu Hanifa welcomed the idea that Abbâsîds came into power in the beginning, he did not stay back criticizing the unfair practices of the Abbâsîds. However, while he criticized the Umayyads for not deserving the caliphate and their illegal words; he did not criticized the Abbâsîds about whether caliphate was their right or not, but rather about injustice. However, this should not mean that he did not criticize the Umayyads in terms of injustice. He was not on a specific side politically. The fact that he had a valuable place in public and he often criticized the caliphs drew the attention of the existing powers. Unfortunately, this fearlessness caused him to be persecuated and imprisoned resulting in death. Keywords Abu Hanifa, Politics, Umayyads, Abbâsîds.