Halveti Tarikatının Osmanlı toplum yapısıyla sosyo politik ve kültürel etkileşimi (XV.yüzyıl Amasya şehri örneği)

Abstract

Dinî grupları inceleme din sosyolojisi biliminin önemli çalışma alanlarından birisidir. Dinî grupların oluşumu, gelişimi, şekillenmesi gibi konular her zaman din sosyolojisi ile ilgilenen bilim adamlarının dikkatini çekmiştir. Özellikle dinî grupların toplumsal ve kültürel etkileri inkar edilemez bir gerçektir. Bunun yanında dinî grubun içinde bulunduğu toplumsal yapıdan etkilenmesi de doğal bir sonuçtur. Tarih içerisinde ve günümüzde İslam dünyasındaki en önemli dinî gruplardan biriside tarikatlar olmuştur. Tarikatlar İslam toplumunun sosyal ve kültürel alandaki şekillenmesinde önemli fonksiyonlar yerine getirmişler, toplumsal değişme, toplumsal bütünleşme, toplumsallaşma, toplumsal ayrışma gibi sosyal olaylarda önemli roller oynamışlardır. Biz bu çalışmamızda Halvetî Tarikatı'nın XV. yüzyıldaki Amasya şehrinin sosyolojik etkilerini araştırdık. Amacımız dinî bir grup olan Halvetî Tarikatı'nın bu dönemde Amasya şehrinin sosyo-kültürel etkilerini ortaya koyarak bir dinî grubun toplumsal yapılarda nasıl etki yapabildiğini ve aynı zamanda kendisinin de ne şekilde etkilendiğini ortaya koymaktır. Böylece günümüzdeki dinî gruplar ile toplumsal yapı arasındaki ilişki daha iyi kavranacak, dinî grupların sosyolojik tahlili daha bilimsel olarak yapılacaktır.Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, toplumsal grubun ne olduğu, toplumsal grubun çeşitleri ve özellikleri, dinî grup, dinî grupların oluşumu ve çeşitleri, tarikatların dinî grup sınıflandırmasındaki yeri ve özellikleri tanıtılmıştır. İkinci bölümde, çalışmanın daha iyi kavranması için çalışmanın evreni olan Amasya Şehri'nin tarihi anlatılmıştır. Üçüncü bölümde, araştırma konumuz olan dinî grubun yani Halvetî Tarikatı'nın tarihî gelişimi ve karakteristik özellikleri üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölümde Halvetî Tarikatı'nın XV. yüzyılda Amasya şehrine sosyo-kültürel etkileri örneklendirilerek anlatılmıştır.Anahtar kelimeler: Dinî grup, Amasya, Halvetî tarikatı, sosyo-kültürel etkiler.

Studying on religious sects is one of important study area in sociology of religion. The subjects like generation, development, configuration of religion sects have always been a matter of high interest for those who pay close attention to sociology of religion. It is an undeniable fact that religious sects have social and cultural effects. It is also an inevitable result that religious groups have influences on societies which they exist in. Some of the most influental religious groups throughout history and today have been the orders of dervishes. The orders of dervishes have fulfilled important function on shaping social and cultural fields of Muslim society; their positive effects on social changes, social integration, socialization and social discrimination cannot be denied. In this study, we searched for the social and cultural effects of Halveti dervishes on Amasya society in XV. century. Our aim is - by stating the cultural effects of a religious group Halveti dervish on Amasya society - to reveal how an order of dervish affects a social structure and to what extent a religious group is affected. In this way, the relationship between religious groups and social structures will be understood better and the analysis of religious groups will be scientifically done. This study consists of four parts. In the first section, definition of social group, kinds and characteristics of social groups, religious groups, generations and kinds of religious groups, and lastly effects and place of dervishes in classification of religious sects and groupsare described. In the second section, history of Amasya is explained briefly, in this way the study will be understood better. In the third section, historical process and characteristics of Halveti dervishes are stated. In the fourth section, the socio-cultural effects of Halveti dervishes on Amasya society in XV. century are analysed. Key Words: Religious groups, Amasya, Halveti dervishes, socio-cultural effects.