1730-1731 isyanları hakkında bir dönem kaynağı: Relation des Deux Rebellions Arrivees a Constantinople en MDCCXXX. Et XXXI., dans la Deposition d`Achmet III. et l`Elevation au Trône de Mahomet V. (İnceleme ve izahlı tercüme)

Abstract

Bu çalışma, 1730-1731 isyanları hakkındaki birincil bir kaynağı mercek altına almaktadır. Söz konusu kaynak, Relation des Deux Rebellions Arrivees a Constantinople en MDCCXXX. et XXXI., dans la Dépositon d'Achmet III. et l'Elevation au Trône de Mahomet V. başlığını taşıyan matbu bir eserdir. 1737 yılında Fransızca olarak yayınlanmış; aynı yıl İngilizce ve İtalyancaya, bir yıl sonra da Almanca ve Rusçaya tercüme edilmiştir. Kaynak eser, 1730 İsyanı ve onun rövanşist bir tekrarı mahiyetindeki 1731 yılında meydana gelen ikinci bir ayaklanmayı konu almaktadır. Uzun müddet anonim olarak değerlendirilen kaynağın Humbaracı Ahmed Paşa ismiyle maruf Claude Alexandre de Bonneval tarafından kaleme alındığı birkaç yıl önce iddia edilmiştir. Eser, 1730-1731 isyanlarına dair ikincil literatürde muteber bir kaynak addedilip sıkça istifade edilmekle birlikte müstakil bir çalışmaya konu olmamıştır. Keza, Osmanlı İmparatorluğu'nun 18. yüzyıldaki siyasî tarihine ait mühim bir hadiseyi nakletmesine rağmen Türkçe neşri de yapılmamıştır. Bu çalışma esasen, kaynak eseri spesifik bir incelemeye konu ederek Osmanlı tarihyazımında son yıllarda belirgin bir artışın gözlemlendiği 1730-1731 isyanlarına dair kaynak odaklı ilmî tetkiklere katkı sunmak gayesine matuftur. Ayrıca, kaynağın Fransızca ve İngilizce nüshalarının karşılaştırmalı ve izahlı bir tercümesine yer verilen çalışmada bu önemli eserin Türkçe çevirisinin bulunmayışı noktasındaki eksikliği gidermek de hedeflenmiştir.

This study scrutinises a primary source on the rebellions of 1730-1731. The respective source is a printed work titled Relation des Deux Rebellions Arrivees a Constantinople en MDCCXXX. et XXXI., dans la Dépositon d'Achmet III. et l'Elevation au Trône de Mahomet V. The work, published in French in 1737, was translated into English and Italian the same year, and a year later into German and Russian. This source is about the Rebellion of 1730 and a second uprising that took place in 1731, which is a revanchist repetition of it. It was claimed a few years ago that the source, which has considered an anonymous work for a long time, was written by Claude Alexandre de Bonneval, known as Khumbaradji Ahmed Pasha. Although the work is regarded as a reliable source in the secondary literature on the rebellions of 1730 and 1731 and is frequently used, it has not been the subject of a separate study. Likewise, the source has not been translated into Turkish, despite the fact that it relates an important incident from the 18th-century political history of the Ottoman Empire. This study mainly aims to contribute to the source-based scientific studies on the rebellions of 1730 and 1731, where a significant increase in Ottoman historiography has been observed in recent years, by making the account the subject of a specific examination. In addition, the study, which includes a comparative and annotated translation of the French and English versions of the source, aimed to fill the gap in the absence of Turkish translation of it.