Türkiye denizlerinde yaşayan hamsi (Engraulis encrasicolus (L. 1758))`nin morfolojik ve genetik yapısının incelenmesi

Abstract

öz TÜRKİYE DENİZLERİNDE YAŞAYAN HAMSİ {ENGRAULIS ENCRASICOLUS L. 1758)'NİN MORFOLOJİK VE GENETİK YAPISININ İNCELENMESİ ZelihaAKA Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Doktora Tezi / Tez Danışmanları: Yrd. Doç. Dr. Hatice TORCU KOÇ Doç. Dr. Cemal TURAN Balıkesir, 2003 Bu çalışmada, Türkiye denizlerinde yaşayan hamsi (Engraulis encrasicolus (L. 1758))'nin morfolojik ve genetik yapısı incelenmiştir. Bu amaçla denizlerimizin farklı bölgelerini temsil etmek üzere Karadeniz (Trabzon, Sinop, İstanbul), Marmara (Bandırma Körfezi) ve Ege (Edremit Körfezi, Izmir Körfezi) Denizi'nden 50'şer örnek birey temin edilmiştir. Hamsi stoklarının belirlenmesinde morfolojik karakterler (morfometrik, meristik, otolit şekli) ve allozim elektroforez metodu kullanılmıştır. Hamsi populasyonlan arasındaki morfolojik farklılığın derecesi, Truss Metodu kullanılarak Ana Bileşenler Analizi (ABA) (Principal Components Analysis (PCA)) ve Ayrışım Fonksiyon Analizi (AF A) (Discriminant Function Analysis (DFA)) ile incelenmiştir. AFA sonucunda, en yüksek farklılaşma oranım sırasıyla morfometrik (%100) karakterler bakımından îzmir Körfezi, meristik ve otolit (%50, %70) karakterleri bakımından Bandırma Körfezi örneklerinin gösterdiği tespit edilmiştir.Genetik analizde, iki enzim sisteminde (G3PDH, PGM) 2 lokus belirlenmiştir. Her iki lokus da Doğu Karadeniz (Trabzon) örneklerinde polimorfik özellik göstermiştir. Doğu Karadeniz örnekleri ile diğer örnekler arasındaki genetik uzaklık ve genetik benzerlik değerleri sırasıyla 0,024 ve 0,976 olarak bulunmuştur. Bu bölge örneklerinde belirlenen her iki lokusun da önemli derecede Hardy- Weinberg dengesinden sapma gösterdiği gözlenmiştir (p<0,01). Ayrıca Fisher's exact testi sonucu lokuslar arasındaki önemlilik seviyeleri G3PDH için 0,005 (p<0,01), PGM için 0,019 (p<0,05) olarak tespit edilmiştir. Bu çalışma, Türkiye denizlerinde bulunan farklı hamsi populasyonlan arasındaki fenotipik farklılaşma ve aynı zamanda doğu Karadeniz populasyonundaki genetik ferklılaşmayı ortaya çıkarmaktadır. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Engraulis encrasicolus I stok yapı analizi / morfoloji / allozim elektroforez

ABSTRACT THE EXAMINATION OF MORPHOLOGIC AND GENETIC STRUCTURE OF ANCHOVY (ENGRAULIS ENCRASICOLUS L. 1758) IN TURKISH SEAS ZelihaAKA Balıkesir University, Institute of Science, Department of Biology Ph. D. Thesis / Supervisors: Yrd. Doç. Dr. Hatice TORCU KOÇ Doç. Dr. Cemal TURAN Balıkesir, 2003 In this study, the morphologic and genetic structure of anchovy (Engraulis encrasicolus (L. 1758)) living in Turkish seas were examined. For this purpose, Black Sea (Trabzon, Sinop, Istanbul), Marmara Sea (Bandırma Bay) and Aegean Sea (Edremit Bay, İzmir Bay) were chosen as the representative study sites. 50 individuals were obtained from each site. Morphologic characters (morphometric, meristic, otolith shape) and allozyme electrophoresis were used to determine the stock structure of anchovy. Degree of morphologic differentiation among populations of anchovy was evaluated with the Truss network system using Principal Components Analysis (PCA) and Discriminant Function Analysis (DFA). In DFA, the highest differentation was determined in Izmir Bay in terms of morphometric (100%) and Bandırma Bay in terms of meristic and otolith (50 and 70%) characters, respectively. In genetic analysis, two enzyme system (G3PDH, PGM) were analyzed representing two loci. Both of loci were polymorphic in eastern Black Sea (Trabzon) samples. The genetic distance and gentic identity between the eastern Black Sea and mthe other samples were found to be 0.024 and 0.0976, respectively. These two loci were significantly deviated from Hardy- Weinberg equation in eastern Black Sea samples. Also the results of Fisher's exact test showed that the importance degrees between the loci are 0,005 (p<0,0l) for G3PDH, 0,019 (p<0,05) for PGM. This study presented phenotypic differentiation among different anchovy populations and also genetic differentiation in eastern Black Sea samples. KEY WORDS: Engraulis encrasicolus I stock structure analysis / morphology / allozyme electrophoresis IV