Türkiye`de yetişen Nepeta L. (Lamiaceae) türleri üzerinde taksonomik araştırmalar

Abstract

Bu çalışma, Nepeta L. cinsinin {Lamiaceae) Türkiye'de yetişen türlerinin revizyonunu içermektedir. Araştırmaya başlandığında konu ile ilgili kaynaklar bir araya getirilmiştir. Kaynakların incelenmesi ile cinsin Dünya'daki tür sayısı ve yayılışı belirlenmiştir. Literatüre ek olarak Türkiye'deki herbaryumlarda bulunan örnekler incelenmiş ve Nepeta türlerinin Türkiye'deki yayılışı tespit edilmiştir. Araştırma materyali olarak incelenen örnek sayısı 2000 civarındadır. Bu örneklerin yaklaşık 1500'ü tarafımızdan, 1999-2002 yılları arasında toplanmıştır. Aynı zamanda türlerin habitatların renkli resimleri ve slaytları çekilmiştir. Diğer örnekler Türk ve yabancı botanikçilerin topladığı ve üniversitelerin herbaryumlarıa bulunan örneklerdir. Örneklerin karşılaştırılması ile tür içi, türler arası varyasyonlar saptanmış ve tür ayırımında kullanılabilecek en iyi karakterler belirlenmiş ve 55 karakterli bir tablo oluşturulmuştur. Türlerin ayırım anahtarı ve betimleri hazırlanırken bu tablodan yararlanılmıştır. Türlerin çiçek ayrıntıları ve genel görünüşleri çizilmiştir. Bazı türlerin tip örnekleri ya da tip örneklerinin fotoğrafları G, K, E, B, W herbaryumlarıan getirtilmiştir. Araştırmaya başlandığında Türkiye'de 18'i endemik olan 34 tür (40 takson) biliniyordu. Araştırma sonucunda 2 yeni tür ve iki yeni alttür tanımlanmıştır. Bu türler ve alt türler şunlardır, Nepeta tumeniana B.Yıldız & T. Dirmenci (Sect. Pycnonepeta) ve İV. ahlatensis T. Dirmenci (Sect. Schizocalyx), N aristata Boiss. & Kotschy ex Boiss subsp. binboghaensis T. Dirmenci & B. Yıldız ve İV. glomerata Montbret & Aucher ex Bentham subsp. atroviridis B. Yıldız & T. Dirmenci'dir Daha önce N glomerata' ma sinonimi yapılan N. leptentha Boiss. & Hauskn. yeniden ayrı bir tür olarak N. glomerata' dan ayrılmıştır. Ayrıca, N. italica L. subsp. rigidula A.L. Budantsev alttürü N.flavida Hub.-Mor.'a aktarılarak sinonim yapılmışta. Bu çalışmanın sonucunda Nepeta cinsinin Türkiye'deki toplam tür sayısı 37'ye (44 takson), endemik takson sayısı da 22'e (% 50) yükselmiştir. Tür sayısı belirlendikten sonra ayırım anahtarı yeniden hazırlanmıştır: Yapılan ayrıntılı analizler sonunda Türkiye Florası'ndaki mevcut türlerin 1 1 seksiyonda yer alması gerektiği sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Lamiaceae, Nepeta, revizyon ıı

This study comprises revision of the Nepeta L. {Lamiaceae) species grown in Turkey. At the beginning of research related literature were obtained. According to this references species number and areal of Nepeta on the World has been provided. In addition to the knowledges in the literature, the specimens found in the herbaria were examined and distribution of Nepeta species grown in Turkey were established. Sum 2000 specimens has been examined as the research materials. Of these 1500 specimens were collected between the years of 1999-2002 by us. During the field studies color photos and slides of species were taken in the habitats. Other examined samples has been found in the Universities herbaria which collected by foreign and Turkish botanists previously. The intraspecific and interspecific variation were established. As a result 55 stable chracters used to descriptions and separation of species were determined. The morphological illustrations and flowers details were drawn by hand. The type specimens or photographs of some species were obtained from G, K,E,B,W herbaria. When te beginning of the research, 34 species of which is 18 endemic (40 taxa) were known in Turkey. At the and of the study two new species and two new subspecies were described, namely Nepeta tumeniana B.Yıldız & T. Dirmenci (Sect. Pycnonepeta) and N. ahlatensis T. Dirmenci (Sect. Schizocalyx), N. aristata Boiss. & Kotschy ex Boiss subsp. binboghaensis T. Dirmenci & B. Yıldız and N, glomerata Montbret & Aucher ex Bentham subsp. atroviridis B. Yıldız & T. Dirmenci. N. leptentha Boiss. & Hauskn. was treated as synonim of N. glomerata Montbret & Aucher ex Bentham by Hedge previosly. The detailed morphological investigation showed that N. leptentha should be separated species. Recently described N. italica L. subsp. rigidula A.L. Budantsev was transfered to N.flavida Hub.-Mor. At the and of the study, 37 Nepeta species (44 taxa) grown in Turkey have been established. Of these 22 taxa (50%) are endemic to Turkey. After the species number were established a key prepared. Detailed studies carried out on the species showed that 37 Nepeta species grown in Turkey have been included 1 1 sections. Key Words: Lamiaceae, Nepeta, revision iii