Özdeğerleme ve verimlilik analizi yoluyla performans değerlemeye yönelik bir model önerisi

Abstract

İşletmelerin oto kontrol mekanizmaları, ürün ve hizmet üretip sundukları sektör, coğrafya ve pazarlara göre farlılıklar gösterse de literatürde kabul görmüş özdeğerleme modellerini sentezleyerek bütünsel bir model oraya çıkarmanın ve bu modelde ele alınan girdi ve çıktıları bir verimlilik analizine tabi tutarak işletmelerin performanslarını değerlemenin mümkün ve faydalı olacağı düşünülmektedir. Bu çalışmada Amerika kıtasında yaygın kullanılan Malcolm Baldridge mükemmellik modeli, Japonya'da çığır açan Deming modeli ve Avrupa Kıtası'nda ki şirketler için tasarlanan ve Ülkemizde de KALDER vasıtası ile uygulanan EFQM Mükemmellik modeline ait girdiler göz önüne alınarak girdi değişkenleri tespit edilmiştir. Norton ve Kaplan'ın İşletme stratejilerini eyleme dönüştürmede etkili olarak literatüre kazandırdığı ve uluslararası pek çok şirket tarafından kullanılan BSC denge skor kartı ya da bilinen diğer adı ile şirket karnesi perspektifleri dikkate alınarak çıktı değişkenleri oluşturulmuş ve temel performans göstergeleri belirlenerek bütünsel bir özdeğerleme modeli teşkil edilmiştir.Oluşturulan bu bütünleşik model bir kamu kurumunun iştiraklerine eş zamanlı olarak uygulanmıştır. İlgili kurumun 19 iştirakinde üst düzey, orta düzey ve alt düzey pozisyonlarda görev yapan 492 çalışanın doldurduğu anketten elde edilen veriler bölüm 5' te detayları verilen analizlere tabi tutularak bu bütünleşik modelin geçerliliği ve güvenirliliği test edilmiştir. Karlılık, etkililik ve verimlik saç ayağına oturan rasyonel yönetim anlayışına istinaden iştiraklerin etkililiklerinin değerlendirilebileceği etkililik karneleri ortaya konmuş ve yine veri zarflama analizi vasıtası ile test edilen görece verimlilikleri Tablo 30'da özetlenmiştir. Böylelikle çok iştirakli kurumlar için rasyonel yönetim açısından kendilerini değerlendirebilecekleri bir özdeğerleme-etkililik-verimlilik karşılaştırma sistemi geliştirilmiş ve test edilmiştir. Yapılan regresyon analizleri ile çıktı değişkenleri ile girdi değişkenleri arasındaki ilişki incelenmiş, t testleri vasıtası ile görece verimlilikleri yüksek olan iştiraklerde girdi değişkenlerinin performanslarda bir fark oluşturup oluşturmadıkları, varyans analizleri vasıtası ile iştiraklerin çıktılar açısından başarılı olmalarında hangi girdilerin fark oluşturdukları araştırılmıştır.

Even though the auto control mechanisms of the enterprises have shown the differences according to the sectors, geography and the market that they perform their production, it has been considered that it is possible and useful to assess the performance of the enterprises by synthesizing the approved self-assessment models on the literature and introducing an integrated model and subjecting the inputs and outputs of this integrated model to efficiency analysis.In this study, the inputs are established by using Malcolm Baldridge Excellence Model which is commonly used in America, Deming Model which breaks new ground in Japan and EFQM Excellence Model which was drafted for the companies in the Europe and applied by KALDER in our country. The outputs are established by paying attention of the perspectives of BSC (Balanced scorecard) used by many international companies which Kaplan and Norton has brought forward for making the business strategies into action effectively. Finally by detecting the key performance indicators an integrated self assessment model has been formed.This integrated model has been conducted as a survey to the organization of one of the metropolitan cities of Turkey which consists of 19 different affiliates. By analyzing the data collected from the surveys of 492 people among different levels of managers with the analysis given in Chapter 5, the reliability and validity of the integrated model has been tested. According to the rational management which resides on the profitability, effectiveness and efficiency trivet, the effectiveness card that enables the firms to evaluate their effectiveness has been established. By using the DEA, the efficiency scores of each firm have been summarized in Table 30. As a result, a self assessment-effectiveness-efficiency comparison system for the organizations with multiple affiliates has been developed and tested in order to be able to evaluate themselves. With the regression analysis the relations between the input and output variables have been investigated. It has also been investigated whether there has been any difference in the performance for the input variables in the affiliates that has the higher efficiency values comparing the others. With the variance analysis the inputs which have formed the difference on behalf of the achievements of the outputs have been researched.