Bir ilaç fabrikasında toz patlama risklerinin analizi ve değerlendirilmesi üzerine bir inceleme

Abstract

Hızla gelişen dünyada endüstriyel gelişimde ivme kazanılmıştır. Üretim süreçleri ve prosesleri sırasında kullanılan malzemelerden makine ve teçhizatlara kadar, çalışanların sağlığı ve güvenlikleri de ayrı bir önem kazanır. Proses esnasında oluşan tozlar ve sonrasında toz bulutlarınından kaynaklanan toz patlaması tehlikesine yeteri kadar önem verilmezse bunlar çok büyük maddi kayıplara ve can kayıplarına neden olabilir. `Toz Patlaması` meydana geldiğinde, çalışanları ve kurumları etkileyen, tazmin edilemez zarar, hasar ve kayıplar üretimin maliyetini yükseltecektir. Bu durum çalışan sağlığını olumsuz etkilediği gibi ülke ekonomisine de zarar verir. Endüstriyel toz patlamaları, üretimin yapıldığı yerlerde, genellikle işlem (proses) esnasında, depolama aşamasında veya malzemelerin transferi sırasında riskler yaratır. Patlama anında açığa çıkan ısı, çok yüksek basınç düzeylerine ulaşabileceğinden, çalışanlara zarar verip, makine-teçhizat'ı da ciddi ölçüde hasara uğratarak üretimin durmasına yol açabilir. Ülkemizde neredeyse tüm sanayi kollarında toz patlaması tehlike ve risklerinin farkındalık düzeyinin fazla yüksek olmadığı ve gerekli ölçüm ve analizlerin yeterli ölçüde ve standartlara uygun yapılmadığı görülmektedir.Yapılan tüm araştırmalar incelendiğinde görülmektedir ki: toz patlamaları önlenebilir olaylardır. İlaç endüstrisinin doğası gereği üretim esnasında kullanılan hammedde ve kimyasal maddelerin neredeyse tamamı yanıcı ve patlayıcı özellik sergilemektedir. Bu nedenle de patlayıcı ortam ve toz patlaması riski her zaman yüksektir. Alınması lazım gelen tüm önlemlerin bir bütün olduğunun farkına varılması ve uygulamanın bu bilinç ile yapılması toz patlaması ile mücadelede en temel unsurdur.Bu yüksek lisans tez çalışması Tekirdağ ili sınırları içerisinde faaliyet gösteren ve beşeri ilaç üretimi yapan bir ilaç fabrikasında toz patlama ramak kala olayları ve risklerinin belirlenmesi ile, belirlenen risklerin gerekli önlemlerle bertaraf edilebilmesi için önlem ve öneriler geliştirebilmek amacıyla yapılmıştır. Toz patlamasının önemi, tanımı, oluşumu, özellikleri, korunma/önleme yolları ve yapılması gereken tavsiyeler üzerine durulmuştur.Bu çalışmada patlama, toz patlaması, patlayıcı ortam ve patlamadan korunma önlemleri incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı, patlayıcı ortam oluşmasını engelleyerek toz patlaması riskini tamamen önlemek veya bu yapılamıyor ise bu riski en aza indirecek önlemleri tespit ederek analiz etmektir. Bunun sonucunda, meydana gelebilecek can ve mal kayıplarını önlemek, insani ve ekonomik kayıpları ortadan kaldırıp, güvenli bir çalışma ortamı yaratmaktır.Araştırma için seçilen ilaç fabrikasının yöneticilerinden alınan özel izin ve firma ismi ve markasını kullanmamak şartı ile bir çok defa fabrika ziyaret edilmiş, üretim süreçlerinin tamamı izlenmiş, fabrikanın iş güvenliği ve çevre müdürü ile beraber iş akış şemasına uygun bir şekilde sırası ile ve sisteme uygun silsile dahilinde departmanlar gezilmiş, özellikle toz patlamasının en çok yaşanabileceği düşünülen İstifleme, Eleme, Tartım ve Granülasyon departmanları üzerinde durulmuştur. Onaylı ve akredite edilmiş ölçüm laboratuvarlarınca yapılan 2018, 2016 ve 2014 yıllarına ait ortam ölçüm ve toz ölçüm raporları ve 2000'in üzerinde MSDS – Malzeme Güvenlik Bilgi Formu tek tek dikkatlice incelenmiş, kullanılan makine-teçhizatların teknik dökümanları, PKD – Patlamadan Korunma Dökümanı ve Acil Durum Planları incelenerek, bu fabrikada geçmiş yıllarda yaşanmış toz patlaması vakaları tekrar gözden geçirilmiştir.

Industrial development has gained momentum in the rapidly developing world. As well as the materials and machines used during production processes, the health and safety of employees are also important. Danger of dust explosion due to dust generated during the process and subsequent dust explosion can result in huge financial losses and loss of life. When the Dust Explosion occurs, the indemnity losses that affect employees and institutions increase the cost of production. Employees do not only adversely affect their health, but also harm the national economy. Industrial dust explosions often create risks during processing, during storage, or during the transfer of materials. Since the heat released at the time of the explosion can reach very high pressure levels, it can cause damage to the workers, serious damage to the machinery and equipment and cause the production to stop.It is observed that the awareness level of dust explosion hazards and risks in almost all industry branches in our country is not too high and necessary measurements and analyzes are not performed.When all the researches are examined, it can be seen that dust explosions are preventable. Due to the nature of the pharmaceutical industry, almost all of the raw materials and chemicals used during production are flammable and explosive. Therefore, the risk of explosive atmosphere and dust explosion is always high. Recognizing that all the measures that need to be taken are a whole and that the application is carried out with this consciousness is the most basic element in the fight against dust explosion.This study is carried out in order to develop precautions and recommendations in order to determine the risks of dust explosion in a factory which produces human medicines in the province of Tekirdag / Turkey.The importance of dust explosion, its definition, formation, properties, prevention and prevention methods and recommendations to be made are emphasized.In this study, explosion, explosive atmosphere and explosion protection measures were investigated. The aim of this study is to prevent the risk of dust explosion by preventing the formation of an explosive environment or to determine the measures to minimize the risk if this cannot be done. As a result, to prevent the loss of life and property, to eliminate human and economic losses, creating a safe working environment.With the special permission received from the managers of the pharmaceutical factory chosen for the research and with condition of not using the company name, The factory has been visited many times with the occupational safety and environmental manager of the factory, The production processes have been monitored, The departments were visited in the order of the system. Specifically, the storing, screening, weighing and granulation departments, which are considered to be the most likely to be experienced by the explosion of dust, have been visited, the environmental measurement and dust measurement reports of 2018, 2016 and 2014, which were made by approved and accredited measurement laboratories, were examined. In addition, more than 2000 MSDS - Material Safety Data Sheets were examined carefully, technical documents of used machinery and equipment, PKD - Explosion Protection Documents and Emergency Plans were examined and dust explosions in previous years were reviewed in this factory.