Sideritis stricta boiss. ve heldr bitkisinin fitokimyasal analizi

Abstract

oz SIDERITIS STRICTA BOISS. & HELDR BİTKİSİNİN FITOKIMYASAL ANALİZİ Asuman KÖSEDAĞ Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı ( Yüksek Lisans Tezi/ Tez Danışmam: YrdL Doç. Dr. Turgut KHJÇ ) Balıkesir, 2005 Ülkemizdeki bitki örtüsü incelendiğinde endemik türler bakımından oldukça zengin bir yapıya sahip olduğu görülmektedir (endemizm oranı %30). Türkiye de yetişen bütün Sideritis türleri halk arasında bazı hastalıkların tedavisinde (soğuk algınlığında, tansiyon düşürmede, şeker hastalığında ve mide ağrılarında ) çay olarak kullanılmaktadır. Dünyada yapılan araştırmalar incelendiğinde bu türlerin antibakteriyel, antifungal, antikanserojen gibi aktivitelere sahip oldukları tespit edilmiştir. Halk arasında ilaç olarakta kullanılan bu türlerin kimyasal bileşenlerinin araştırılması ve bu bileşenlerin biyolojik aktivitelerinin incelenmesi gerekmektedir. Ülkemizde bu türlerin uçucu bileşenleri ile ilgili çalışmalar yapılmış olmasına rağmen, uçucu olmayan bileşenleri ile ilgili çalışma sayısı oldukça azdır. Bu çalışmada Sideritis stricta bitkisinin diterpen bileşiMerinin izolasyonu ve yapılarının tayini ile biyolojik alrtivitelerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yapılan çalışmada Sideritis stricta bitkisinden çeşitli kromatografik yöntemlerle beş tane bilinen diterpen bileşiği elde edilmiştir. Elde edilen maddelerin yapı tayinleri; İR, 'H-NMR, 13C-NMR ve kütle spektroskopisinden yararlanılarak belirlenmiştir. Elde edilen maddelerin yapılan; Bl: Linearol (e^3p,7a-dihidroksi,18- asetoksi-kaur-16-ene), B2: £n?-7a,15p,18P,trihidroksikaur-16-en, B3: 7-Asetil Sideroxol (e?tf-7a-asetoksi -18-hidroksi-15p/16p epksikauran), B4: Sideroxol(e^-7a-18-dihidroksi- ııı15p,16P epksikauran), B5: Athanolone(en?-7a-17,18-trihidroksi-9,(ll)-en-12-on) olarak belirlendi. Sideritis stricta bitkisinin aseton ve metanol ekstresi ile Fraksiyon 1-7 arası ve saf maddelerden linearol mikroorganizmalara karşı test edildi. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Sideritis stricta /Labiatae /diterpen iv

ABSTRACT PHYTOCHEMICAL ANALYSIS OF SDERİTİS STRİCTA BOİSS. & HELDR Asuman KÖSEDA? Balıkesir University, Institute of Science Department of Chemistry (Master Degree Thesis / Supervisor: Assist Prof. Dr. Turgut KTLIÇ ) Balıkesir, 2005 When the plant cover of Turkey were examined, it has been determined that 78% of these species are endemic from the recent studies done with 47 Sideritis species. In our country and europe, they have been used as a tea antidiabetic, antihypertansion and stomach aches. Although the essential oils of these species are studied widely, the diterpen activities are only studied by few authors [1-5]. When examining the world wide studies on these species, their antibacterial, antifungal and anticarsinogenic activities can easily be identified [6, 9-10]. Having high endemic richnes relative to the rest of the world, it is important economically and scientifically to study the chemical compounds of Turkish species. Although the studies related with volatile compounds of Sideritis species are rich in the literature, non-volatile compounds of these species are not studied well and there are few studies in the literature. Hence, diterpene compounds of Sideritis stricta plant were aimed to isolate, characterize and determine their biological activity in this work. Five diterpene compounds were separated by using various chromatographic tehniques. The structural determination of obtained compounds were done by using IR, ^-NMR, I3C-NMR and mass spectroscopy. From the spectroscopic results, these compounds are Bl: Linearol (ent-3fi,7a- dihidroksi,18-asetoksi-kaur-16-ene), B2: E^7a,15p,18p,triMdrolcsikaur-16-en, B3: 7-Asetil Sideroxol (en?-7a-asetoksi -18-hidroksi-15p,16p epksikauran), B4: Sideroxol(en?-7a-18- dihidroksi-15p,16p epksikauran), B5: Athanolone(enr-7a-17,18-trihidroksi-9,(ll)-en-12-on).The TLC fractions of Sideritis stricta plants between 1 and 7 in methanol and acetone, and pure linearole were tested against to microorganisms to determine their biological activities. Keywords: Sideritis, diterpene, biological activity VI