Obstrüktif uyku apne sendromu (OSAS)`da hastalık ağırlığı ve kardiyometabolik hastalıkları belirlemede antropometrik ölçümlerin yeri

Abstract

Obstrüktif Uyku Apne Sendromu (Obstructive Sleep Apnea Syndrome, OSAS) uyku sırasında üst solunum yollarında tekrarlayıcı özellikte tıkanma atakları, bu ataklara sıklıkla oksijen desatürasyonlarının eşlik ettiği, hipertansiyon, inme, aritmi, kalp yetmezliği, koroner arter hastalığı, diyabet gibi sistemik komplikasyonlarla seyreden, bu nedenle de mortalite ve morbiditeye yol açan bir sendromdur. Obezite, OSAS gelişimine ve progresyonuna katkıda bulunan önemli bir risk faktörüdür. Son yıllarda vücuttaki toplam yağ miktarından çok, yağın vücutta bulunduğu bölge ve dağılımının önemine dikkat çekilmekte, abdominal tipte obezitenin morbidite ve mortalite açısından daha önemli bir gösterge olduğu vurgulanmaktadır. Genel populasyonda, santral vücut bölgesindeki yağlanmayı gösteren parametreler olan bel/kalça oranı (BKO), bel/boy oranı (BBO), (bel/kalça)/boy oranı (BKBO), Beden Biçim İndeksi (BBİ) gibi ölçümlerle kardiyometabolik hastalıklar arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmaların sayısı giderek artmaktadır. Bu çalışmada; OSAS'lı olgularda geleneksel indekslerin yanı sıra yeni tanımlanan ve OSAS ile ilişkisi henüz araştırılmamış olan BBİ, BBO, Beden Yağ İndeksi (BYİ), Abdominal Volüm İndeks (AVİ) ve Koniklik İndeksi (Kİ), vücut yüzey alanı (VYA) gibi antropometrik ölçümlerin OSAS'da hastalık ağırlığı, polisomnografi (PSG) parametreleri ve bu olgulardaki kardiyometabolik hastalıklar ile ilişkisinin araştırılması amaçlandı. Çalışma retrospektif olarak yapıldı. Haziran 2013-Aralık 2015 tarihleri arasında Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Uyku Bozuklukları Merkezine, uykuda solunum bozukluğu ön tanısı ile başvuran ve PSG yapılan olguların dosya kayıtları, uyku anketleri ve PSG raporları değerlendirildi. Çalışmaya 267 (%65) erkek, 143 (%35) kadın toplam 410 hasta alındı. Olgular apne hipopne indeksi (AHİ)'ne göre dört gruba ayrıldı; OSAS olmayan olgular (n=31, %7.6), hafif dereceli OSAS (n=129, %31.5), orta dereceli OSAS (n=101, %24.6), ağır dereceli OSAS (n=149, %36.3). Gruplar antropometrik ölçümler açısından karşılaştırıldığında, tüm parametreler açısından gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı tespit edildi (p<0.05). Dört grup ek hastalıklar açısından karşılaştırıldığında; koroner arter hastalığı, hipertansiyon, diyabet görülme oranları gruplar arasında anlamlı derecede farklıydı. Kadınlarda BKİ, kalça çevresi, BBO, BYİ ve Kİ'nin erkeklere göre yüksek olduğu görüldü. Ek hastalıklardan hipertansiyon ve diyabet görülme oranı kadınlarda daha fazlaydı. Çalışma grubu OSAS olanlar/olmayanlar şeklinde ikiye ayrıldı, BYİ hariç diğer tüm antropometrik ölçümlerin OSAS'lı olgularda anlamlı düzeyde yüksek olduğu görüldü. Korelasyon analizlerinde, antropometrik ölçümlerin her biri ile, PSG parametrelerinin tamamı arasında anlamlı ilişki tespit edildi. Hipertansiyon, diyabet, kalp yetmezliği, koroner arter hastalığı olanlarda olmayanlara göre antropometrik parametreler anlamlı yüksek tespit edildi. Ağır dereceli OSAS'ı öngörebilecek cut-off değerlerinin hesaplanması için yapılan ROC analizinde; cut-off değerler; BBİ için >0.08, BYİ için >28.29, AVİ için >25.54, Kİ için >1.37, VYA için >2.04 olarak belirlendi. OSAS varlığının belirlenmesi için yapılan lojistik regresyon analizinde, yaş, cinsiyet ve AVİ, OSAS için bağımsız belirteçler olarak tespit edildi. Sonuç olarak; BKO, BBO, BKBO, BBİ, BYİ, AVİ ve Kİ gibi abdominal obezitenin göstergesi olan parametreler OSAS'da hastalık ağırlık derecesi, oksijen desatürasyonu derecesi, apne süresi ile anlamlı düzeyde ilişkilidir. Ayrıca bu parametrelerin yüksek değerleri, OSAS'lı olgularda kardiyometabolik hastalıkların varlığına işaret etmektedir. Bu nedenle günümüzde yaklaşım; hastaların yalnızca kilo vermesini sağlamak değil, abdominal obezitenin düzeltilmesine yönelik egzersiz programları ve yaşam tarzı değişiklikleri ile sağlığa olumlu etkiler sağlanması yönünde olmalıdır. Ayrıca asemptomatik olsalar bile, abdominal obezitesi olan olguların OSAS açısından tetkik edilmesi gerekmektedir. Anahtar kelimeler: obstrüktif uyku apne sendromu, abdominal obezite, antropometrik parametreler, kardiyometabolik hastalıklar

Obstructive Sleep Apnea Syndrome (OSAS) is a syndrome coursing with recurrent episodes of obstruction within upper respiratory tract, often accompanied by oxygen desaturation and systemic complications as hypertension, stroke, arrhytmia, heart failure, coronary artery disease, diabetes with resultant higher mortality, and morbidity. Obesity is an important risk factor, contributes to the development, and progression of OSAS. In recent years, attention has been paid to the importance of the region and distribution of fat in the body rather than the total amount of fat in the body. It is emphasized that abdominal type obesity is a more important indicator in terms of morbidity and mortality. Increasing number of researches have been investigating the correlation between cardiometabolic diseases, and parametres demonstrating central body fat in general population including measurements of waist/hip ratio (WHR), waist/height ratio (WHR), (waist/hip)/height ratio (WHHR), and A Body Shape Index (ABSI). In this study we aimed to investigate the relationship of disease severity of OSAS, polysomnographic (PSG) parametres, and cardiometabolic diseases in these cases with traditional indices, and also recently defined anthropometric measurements whose relationships with OSAS have not been investigated so far including ABSI, WHR, Body Adiposity Index (BAI), Abdominal Volume Index (AVI), Conicity Index (CI), and Body Surface Area (BSA). The study was performed retrospectively. Between June 2013 and December 2015, we evaluated file records, sleep questionnaires and PSG reports of patients who were referred to Gaziosmanpaşa University Faculty of Medicine Department of Chest Diseases Sleep Disorders Center for pre-diagnosis of sleep-disordered breathing and applied PSG.A total of 410 (male, n=267; 65%, and female, n=143; 35%) patients were enrolled in the study. The cases were divided into four groups based on their apnea-hypopnes indices (AHI) as follows: OSAS negative, n=31; 7.6 %; mild OSAS: n=129, 31.5%; moderate OSAS, n=101, 24.6%, and severe OSAS: n=149; 36.3%. Statistically significant intergroup differences were found with respect to all anthropometric parametres (p<0.05). When the four groups were compared in terms of additional diseases; the incidence rates of coronary artery disease, hypertension, and diabetes were significantly different between the groups. It was seen in women that BMI, hip circumference, WHR, BAI and CI were higher than males. The incidence of hypertension and diabetes from additional diseases was higher in women.The study group was divided into two groups, OSAS and non-OSAS. except BAI, all other anthropometric measurements were significantly higher in OSAS cases. Correlation analyzes revealed a significant relationship between each of the anthropometric measurements and the all PSG parameters. Anthropometric parameters were significantly higher than those without hypertension, diabetes, heart failure, or coronary artery disease. ROC analyses were performed to estimate cut-off values which will possible predict severe OSAS, and cut-off values for different parametres were determined as follows: ABSI >0.08; BAI >28.29; AVI >25.54, CI >1.37, and BSA >2.04. In logistic regression analysis performed to determine the presence of OSAS, age, gender, and AVI were determined as independent markers for OSAS. In conclusion, parametres which are the indicators of abdominal obesity including WHR, WHR, WHHR, ABSI, BAI, AVI, and CI significantly correlate with disease severity, degree of oxygen desaturation, duration of apnea in OSAS. In addition, high values of these parameters indicate the presence of cardiometabolic diseases in OSAS cases. Therefore current approach should not only achieve weight loss in patients, but it should also contribute to health with exercise programs, and life style changes targeting correction of abdominal obesity. Also, cases with abdominal obesity; even if they are asymptomatic, should be investigated as for the presence of OSAS.Key words: obstructive sleep apnea syndrome, abdominal obesity, anthropometric parametres, cardiometabolic diseases