Yurttaşlık kavramı ve Türkiye için bir model önerisi: Anayasal yurttaşlık

Abstract

iiÖZETYurttaşlık temelde, birey ve devlet arasında, ikisini karşılıklı haklar ve ödevlerlebirbirine bağlayan bir ilişkidir. Bu noktada, yurttaşlar, temel haklara sahip olmalarındandolayı siyasi topluluklarının ve devletlerinin tam üyeleri olarak, diğer uyruklardan veyabancılardan ayrılırlar. Ancak paradoksal olarak yurttaşlık iki yanlı bir süreçleişlemektedir: lkesel olarak yurttaşlığın/hakların genişlemesi, bireyleri devlet karşısındagüçlendirmiştir. Ama aynı zamanda bu, devletin ve onun temsil ettiği otoriteninyükümlülüğünün güçlenmesi anlamını da taşır. Yani yurttaşlık kurumunun genişlemesigerçekte devleti daha büyük güç ve yetkilerle donatabilir. Bu durum özünde ?yurttaşlıkhakları?nın ?yurttaşlık yükümlülükleri?yle tamamlanmasından ve dolayısıyla devletinbu yükümlülükleri yerine getirirken görev/müdahale alanının genişlemesini deberaberinde getirebilme potansiyelinden kaynaklanmaktadır.Bu çalışmada yukarıdaki paragrafın belirlenimi tarihsel süreçlerle ortayakonmaya çalışılmış ve ülkemiz için yurttaşlığın hem evrensel hem de Türkiye'dekiözgün konumlanışından dolayı ortaya çıkan sorunlara ilişkin bir çözüm önerisi olarak?Anayasal Yurttaşlık? modeli tartışılmıştır. Anayasal yurttaşlık kavramıyla anlatılmakistenen ?Anayasacılık Hareketleri? olarak da anlaşılabilecek birey hak veözgürlüklerinin hukuksal-siyasal boyutta geçmişten bugüne geliştirilmesi/koruma altınaalınması ve güvencelendirilmesidir. Çokkimlikli toplumsal yapıların demokratik, insanhaklarına uygun ve hukukun egemen olduğu bir yapıya kavuşturulmasında başta birey-devlet ilişkilerinin düzenlendiği yurttaşlık konusu, özellikle Avrupa Birliği gibi küreselaygıtlar ve onların geliştirilmesiyle yakından ilgilidir.Öte yandan Anayasal zeminde ?çokkültürlü yurttaşlık? kavramının dakurumsallaşması hem kürselleşmenin ve sonuçlarının artık olgu haline getirdiğiiiikültürel/etnik/dilsel/mezhepsel heterojenliğin çatışmacı değil uzlaşmacı ve barışçılvaroluşuna mesafe kazandıracak niteliktedir.Türkiye'deki yurttaşlık olgusuna bakıldığında, ?anayasal? ve ?çokkültürlüyurttaşlık? ilkeleri, demokratik hukuk devleti açısından yeterli ölçüde kurumsallaşmışolmamakla birlikte, başta Avrupa Birliği olmak üzere çeşitli aygıtların bunun önünüaçacak nitelikte gelişmelere ön ayak olduğu ortadadır. Bu bağlamda ülkemizde 1980'liyıllardan başlayarak ?anayasal yurttaşlık? tartışmaları sürdürülmüştür. Anayasalyurttaşlık önerisinin yapılması beraberinde olumlu ve olumsuz yorumları da getirmiştir.Çalışmada kavramın olumlu ve olumsuz taraf(tar)ları değerlendirilmeye çalışılmış veTürkiye'de için bir model olarak uygulanabilirliği tartışılmıştır.Anahtar kelimeler: yurttaşlık, anayasal yurttaşlık, ulus-devlet, çokkültürlülük.

ivABSTRACTCitizenship is a relationship of rights and homework, connecting person andstate each other. At this point, citizens are separeted from foreigners because of havingmain rights to be member of their social communites an state. But citizenship as aparadoxical is going on two way: When citizenship rights are expanded, in individualsare becomed powerful towards state. That is if citizenship is become powerful,goverment can be powerfuled. Mainly this situation is because of citizenship rightscompleted by citizenship responsibilities and therefore the patential of broadeningduty/aet field, while the state performs its responsibilities.In this study, the statement given in the above paragraph are tried to be provenand ?Constitutional Citizenship? model as a solution proposal of the problems causedby universal and Turkeys individual status of citizenship for our country. Byconstitutional citizenship it is meant that individual rights and freedom is developed bytime and protected and warranted.Multi identity societies can be organized as democratic, respellfull to humanrights and justice dominant by formenly citizenship organized by individual-govermentrelationsipps and especialsy global whicles like European Community and theirimprovements.When the citizenship fact in Turkey investigated, ?constitutional? and?multicultural citizenship? rules is not instututional enoough for a democratic justicecountry. European Community and some orhet means are chearly qualified to salve thisproblem. In this point ?constitutional citizenship? discuss contimed till 1980.Constitutional citizenship brings about some positive and nagative points pf the cpnceptvwas tried to be evaluated and concept was discussed if it is possible to be used asapplicable model.Key words: citizenship, constitutional citizenship, multicultural citizenship, nation-state,multiculturalism.