Sirâcu`l-Mülûk, Ahkâmü`s Sultaniyye, Siyâset-nâme ve kutadgu bilige göre hükümdar dışındaki üst düzey devlet görevlilerinin karşılaştırılması

Abstract

Tezimizde arastırdıgımız konu; Ortaçag slâm Devletlerinde hükümdar dısındaki üstdüzey devlet görevlilerinin ?Sirâcü'l-Mülûk?, ?Siyâset-Nâme?, ?el Ahkâmü's-Sultaniyyye?ve ?Kutadgu Bilig?'e göre incelenip karsılastırılmasıdır.Çalısmamıza esas teskil eden bu eserlerin dısında konumuzla ilgili olan baskaeserlerden de âzami ölçüde faydalanmaya çalıstık.Tezimizin Amacı: Yasadıkları dönem olan 11. ve 12. yüzyıla damgalarını vurmus,arastırmacılara ve tarihçilere çok önemli bilgiler veren bu kaynak eser özelligindeki dörteserin özel olarak incelenip karsılastırılmasıdır. Bu karsılastırma ile devlet yöneticilerinedevleti nasıl idare etmeleri gerektigi konularında önemli ögütler vermis ve bu konulardadegindikleri ortak noktalardan hareketle basarılı bir yönetici görüntüsü çizerek iyi bir devletyöneticisinin esaslarını belirtmistir.Eser hazırlanırken konumuzun esasını olusturan üst düzey devlet görevlilerine genisyer verilmekle birlikte konunun bütünlügü açısından alt kademedeki devlet görevlilerine dedeginilmistir.Eserde arastırılan görevliler hem protokol bakımından, hem saray görevlileribakımından, hem de merkezde ve tasrada olup olmamaları bakımından sıralamaya tâbitutulmustur.Yaptıgımız çalısma esnasında gördük ki, o zamanlarda devlet memurlarındaaranılan liyâkatli olmak, isin ehline verilmesi, istisarede bulunan, hiddet ve gazabındaölçülülük, âdil, halka zulüm yapmayan, makamının agırlıgının farkında olan, protokolkurallarını çok iyi bilen, acele etmeden dogru zamanda dogru is yapan kisilerin aranması,halk ile yöneticiler arasında uçurumun olmaması bu gün de dünyada devletgörevlileri için en çok özlemi çekilen özelliklerdir. Eserlerde dikkatimizi en çok çeken hususlardan biri de, sultanların dirâyetli ve uyanık olmalarının sürekli vurgulanmasıdır. Sultanlarındevlet yönetimindeki halkı tok tutmak, ülkeyi bayındır kılmak, fetihler yapmak, yeni yollaraçmak, âdil vergi almak, güçlü bir istihbarat ve posta teskilâtı kurmak, atadıgı memurlarısürekli kontrol etmek gibi hususlar memurların da daha titiz çalısmalarına sebep olmustur.Sultanların tüm bunları yapabilmesi için de güçlü bir saray teskilâtı kurmasının geregivurgulanmıstır

The subjectsearching in our this is that, the hight level goverment person exceptmonarch at Islam goverments in the middle age, is being compared ? Siracu?l-Mülûk?,?Siyâset-Nâme?, ?el Ahkâmü?s Sultâniye?, and ?Kutadgu Bilig?.Not only these recources, but olso other studies wich are related with our study alsowere used.The aim of the search is that these sources are compared with giving as specialimportance to them. These sources giving very importand knovledge to historians andresearchers who marked 11 th and 12 th century they had lived.Searched administrator ranged according to both their protocol and palace workers andalso whether they are in the center or in the suburb.During the research we recognize that at that times the features that asking for fromthe government officials; being capable, giving the duty to the right one, having consultationswhit each other, at his anger and wrath are moderate, just, don?t persecute to the public, awareof his position, knowing the rule of protocol, looking fort he one making right things at theright time, not being a precipice between public and administrator, such these features are themost wanting features from the government person. The most matter calling attention is thatstressing on the intelligence and vigilant of the sultan. Building the country, conquering,opening new ways, gathering tax in just, founding a strong post organization and information,and controlling the officials permanently, these factors forces the officials to do their workextremely careful. It stressed that sultan need a atrong palace organization to do all thesethings.Key words: government administrator, high level government person, direction of thegovernment, Lâyiha (report), Nasihatnameler.