Danıştay kararları ışığında re`sen vergi tarhı

Abstract

Vergilendirme sürecinin bir aşaması olan vergi tarhı, vergiyi doğuran olayın gerçekleşmesinden, ödenip sona ermesine kadar olan sürecin ilk işlemidir. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 20. maddesine göre vergi tarhı, ?vergi alacağının kanunlarda gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak, bu alacağı miktar itibariyle tespit eden idari bir muameledir.?Türk vergi sisteminde; verginin tarhında esas olarak beyana dayalı tarhiyat yöntemi benimsenmiştir. Vergi idaresinin yaptığı tarhiyatları, kanundaki yerleri itibariyle ikmalen vergi tarhı, re'sen tarhiyat ve idarece tarhiyat olarak sıralamak mümkündür. Kanunda sayılan bu tarhiyat hallerinden her birine, kendi şartlarının varlığı halinde başvurulabilecektir.Re'sen vergi tarhiyatı, beyan sisteminin eksiklerini tamamlayan vergi kayıp ve kaçaklarını önlemeye çalışan bir yöntem olarak, karşımıza çıkmaktadır. VUK.'nun 30. maddesinde re'sen tarhiyat ?vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitine imkân bulunmayan hallerde, takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunmasıdır.? şeklinde tanımlanmıştır.Re'sen tarhiyat VUK.'nun 30. maddesinde 6 bent halinde sayılan özel nedenlerle sınırlı bulunmaktadır. Re'sen matrah takdirine gidilebilmesi için 6 bent halinde sayılan bu nedenlerden bir ya da birkaçının bulunması gerekmektedir. Bu durumun saptanması da takdir komisyonları ile vergi inceleme elemanlarının yetkisi kapsamındadır. Bu nedenler mevcut değilse, takdir komisyonuna başvurulamayacağı gibi, inceleme raporundaki matrah veya matrah kısmı üzerinden re'sen tarhiyat yapılması da söz konusu değildir.Danıştay da matrahın re'sen takdirinin özel nedenlerin varlığına bağlı olduğunu kabul etmiş ve uyuşmazlık konusu olaylarda, tarhiyatın kanunda tek tek sayılmış bulunan re'sen takdir nedenleri dışında kalan bir saptamaya dayanması durumunda, re'sen takdir nedeni olmaksızın salınan vergi ve kesilen vergi cezasının bir anlam ifade etmeyeceği yönünde kararlar vermiştir.

Tax assessment, a phase of taxation process, is the first process of the duration from the realization of the event that gives rise to tax and until it is paid up and ended. In accordance with 20th article of the Tax Procedure Law no. 213, tax assessment is; ?an administrative transaction that is realized by calculation of the tax lien by the tax office on the base and ratios indicated in laws and then determining this lien in terms of amount.?In the Turkish tax system; in assessment of the tax, a method of assessment, principally based on declaration, has been adopted. Assessments of the tax administration can be listed as; additional tax assessment, arbitrary assessment and assessment by the administration, as regards their positions in the law. Each of these states of assessment, listed in law, can be resorted to in case of existence of their own conditions.Arbitrary tax assessment is a method that completes deficiencies of the declaration system and that tries to prevent tax losses and evasions. In 30th article of the Tax Procedure Law, arbitrary assessment is described as follows: ?it is assessment of tax on the base or part of base evaluated by valuation commissions or indicated in tax inspection reports drawn up by persons authorized to perform tax inspection, in cases where it is not possible to determine the tax base totally or partially based on books, records and documents or legal norms.?Arbitrary assessment is limited to the special reasons listed in 6 paragraphs in 30th article of the Tax Procedure Law. In order to be eligible to make arbitrary base evaluation, one or more of these reasons listed in 6 paragraphs are required to exist. Determination of this situation is included within the scope of authority of valuation commissions and tax inspection members. If these reasons do not exist, it will not be possible to resort to the valuation commission and it is not possible to make arbitrary assessment on the base or part of base included in the inspection report either.The Council of State has also accepted that arbitrary assessment of base depends on existence of special reasons and it has decreed that, in events that are subject of conflict, in case the assessment depends on a determination that is beyond the arbitrary assessment reasons, which have been indicated one by one in the law, taxes levied and tax penalty imposed without existence of a reason for arbitrary assessment shall have no effectiveness.