İslâm Fetihlerinden Osmanlı hâkimiyetine kadar Ayıntâb ve çevresinin tarihi

Abstract

Gaziantep ilinin merkezi konumundaki Gaziantep (Ayıntâb) şehri coğrafî yapısı, kültürlerin birbiriyle karşılaştığı bir yer olması ve tarih boyunca buraya birçok devletin hükmetmesi bakımından önemli bir merkezdir. Şehrin Osmanlı devrindeki tarihi ile ilgili bazı araştırmalar elimizde mevcuttur. Fakat VII. yüzyılda İslâm fetihlerinin başladığı dönemden XV. yüzyıldaki Osmanlı fetihlerine kadarki dönemde şehrin tarihi hakkında bir araştırma henüz yapılmış değildir. Buna sebep olarak şehrin tarihi hakkında etrafındaki diğer büyük şehirlere nazaran ayrıntılı bilgiler bulunmaması ve yaklaşık dokuz yüzyıllık devirde bölgenin sık sık savaşlarla el değiştirmesi ve istikrarsız bir siyasî yapı arz etmesi gösterilebilir. Gaziantep şehrinin bugün Türkiye-Suriye sınırı üzerinde bulunması gibi Orta Çağ'da da Suriye ve Anadolu'da kurulan devletlerin arasında bir tampon bölge konumunda oluşu da buranın tarihinin yazımı sırasında belirsizliklere yol açabilmektedir.VII. yüzyıldan XVI. yüzyıl başlarına kadar şehrin tarihi yazılırken bilhassa ilk asırlar hakkında şehrin bulunduğu yer hakkında doyurucu bilgilere şimdilik sahip değiliz. İncelediğimizin zaman dilimin ilk üç asrında Bizans-Arap mücadelesi sırasında sık sık el değiştiren bölge bir savaş arazisi olduğu için burada sivil yerleşimin azalması, tarım ve ticaret gibi faaliyetlerin nisbeten az oluşu tarih incelemelerinde karşılaşılan en mühim zorluktur. Sonraki asırlardaki Türk, Haçlı, Ermeni ve Moğol hâkimiyetleri şehrin stratejik önemini azaltmamış, hem Anadolu'da hem de Suriye ve Mısır'da kurulan devletler her zaman bu şehre hakim olmaya çalışmışlardır.Çalışmamız Gaziantep şehrinin Orta Çağlardaki tarihi ile ilgili olarak bu boşluğu kapatmayı amaçlamaktadır.Anahtar Kelimeler: Ayıntâb, Memlûk, Dulkadir, Dülük, Doliche, Avâsım, Sugur

The city Gaziantep (Aintab), the center of Gaziantep Province, is an important center in terms of its geographical structure, its being an intersection of cultures and its being under the rule of many states in history. We have some studies about the history of the city during the Ottoman era. But any study wasn't made about the city from the beginning of Islamic conquests in the seventh century to the Ottoman conquest in the fifteenth century. We can show some causes for the lack of such studies such as the scarcity of the historical sources about the city compared to the big cities around it, the successive hegemonies of different states in that period of nine centuries and unstable political state of the area around the city. Today, as the city Gaziantep is situated near the Turco-Syrian border, the city in medieval times was a buffer zone between the states founded in Anatolia and Syria and that can cause some uncertainty in studying of the history of the city.When writing the history of the city from the seventh century to the fifteenth century, especiallyfor the first centuries, we haven't got satisfying knowledge for now. In the first three centuries we study, the area often changed hands in Byzantine-Arab struggles and became a war zone and consequently civilian population decreased, agricultural and commercial activities diminished and it complicated the historical studies. In the later centuries Turkish, Crusade, Armenian and Mongolian rules didn't change the strategical importance of the city. The states in Anatolia and Syria or Egypt always tried to rule the city.Our study aims to fill the gap about history of the city in medieval times.Keywords: Aintab, Mamluk, Dulkadirids, Duluk, Doliche, Awasim, Thughur