16. yüzyıl Osmanlı tarihine kaynak olarak `Gazâvât-Nâme-i Muhammediye` adlı eserin transkripsiyon ve değerlendirmesi

Abstract

Bu çalışmada amacımız, İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmaları Kataloğunda E.H. nr. 1414'de kayıtlı `Gazâvât-nâme-i Muhammediye` adlı eseri 16. yüzyıl Osmanlı tarihine kaynaklık etmesi özelinde değerlendirip ortaya koyabilmektir.Giriş kısmında, Osmanlı Tarihi ve gazavatnâmelerle ilgili bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde tezimize ana kaynak olan `Gazâvât-nâme-i Muhammediye` adlı anonim yazmanın muhteviyatı ele alınmıştır. İkinci bölümde ise yazmanın III. Mehmed (1593-1603) dönemi Eğri Seferi ve Haçova Meydan Savaşı'na dair ihtiva ettiği bilgiler, 16. yüzyıl Osmanlı tarihine kaynak olması yönüyle, Eğri seferine bizzat katılmış Peçuylu İbrahim Efendi, Hasan Bey-zâde Ahmed ve Topçular Kâtibi Abdülkâdir Efendi gibi müelliflerin orijinal nüshalarının günümüz Türkçesine çevrilmiş eserleri üzerinden mukayeseye tâbi tutulmuştur. Bu bağlamda Eğri kalesinin alınması ve Haçova Meydan Muharebesine dair verdikleri bilgiler tespit edilmiş, çeşitli makale, söyleşi ve ansiklopedilerden de istifade edilerek bir değerlendirme yapılmıştır.Transkripsiyon yapılırken basit çeviri yazı sistemi esas alınmıştır. Uzun okunan kelimeler â, ê, î, û şeklinde, `Ayn` harfi ['], `Hemze` harfi ise ['] şeklinde yazıya aktarılmıştır. Metni anlaşılır kılmak için (?), (` `), (.), (-), (,) gibi noktalama işaretleri kullanılmıştır. Tezimizin son kısmına sözlük eklenmiştir. Sözlük hazırlanırken Ferit DEVELLİOĞLU'nun Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Şemseddin SAMİ'nin Kâmûs-i Türkî'si ile Abdullah YEĞİN'in Yeni Lügat adlı eserlerinden istifade edilmiştir. Yazmamızda sıkça geçen âyet-i kerime mealleri verilirken genellikle Diyanet Vakfı Yayınları esas alınmıştır. Transkripsiyon sırasında bilimsel etiği korumak ve hatalı yazımdan kaçınmak için okuyamadığımız ve silik olan kelimeler (…) şeklinde, okuyup da doğruluğundan emin olamadığımız kelimeler (?) işareti ile transkripsiyona aktarılmıştır.Anahtar Kelimeler: Gazâ, Cihâd, Ribât, Eğri, Haçova.

Our aim in this study is to evaluate the anonymous `Gazâvât-nâme of Muhammad` registered in EH nr. 1414 in Topkapi Palace Museum Library of Istanbul as a source for the 16th century Ottoman history. In the introduction, it is given information about Ottoman history and gazavat-nâme studies. In the first part, the main source of our thesis `Gazavat-name of Muhammad` is discussed in terms of content. In the second chapter, the information that the anonymous writing contained on Eğri Expedition and the Haçova Battle during Mehmed III (1593-1603) period has been compared with works translated into modern Turkish of Peçuyl Ibrahim Efendi, who personally participated into Eğri Battle, Hasan Bey-zade Ahmed and Artillery Clerk Abdülkâdir Efendi in terms of the 16th century Ottoman history source. In this context, the information that these works given on the conquest of Eğri Castle and Haçova Expedition has been identified and evaluated with the information provided by various articles, interviews and encyclopedias.As transcription method, it has been based on a simple translation system. Letters read long such as â, ê, î, û; the `'ayn` letter ['], `Hemza` letter ['] were transferred in the form of text. To make clear text has been used such as (?) (``), (.), (-), (,) punctuations. Dictionary is added to the last part of the thesis. In preparing dictionary, Ferit Devellioğlu's the Ottoman-Turkish Encyclopedic Lexicon, Şemseddin Sami's Qamus-i Türkî and Abdullah Yeğin's New Lexicon has been used. While given the meanings of the Quran verses frequently seen in our text, we usually followed Religious Foundation Publications. In order to protect scientific ethics and to avoid misspellings, the words we could not read during transcription and missing words have shown in the form (...),words we can not be sure of the correct have determined with (?).Key Words: Sacred war, jihad, Ribât, Eğri, Haçova.