Temettüat defterlerine göre Kazâbâd kazasının sosyal ve iktisadi yapısı (1844-1845)

Abstract

Osmanlı Devleti'nin ayakta kalma çabalarının yoğunlaştığı son asrı araştırmacılar için ilgi çeken bir konudur. Tanzimât devri ise bu süreç içerisinde özel bir yere sahiptir. Bu dönemde idari, mali, askeri vb. alanda birçok yenilik denenmeye ve devlet politikası haline getirilmeye çalışılmıştır. Tanzimât'ın en önemli aşamalarından birisini mali alanda yapılacak olan düzenlemeler ihtiva edecektir. Bu alandaki düzenlemelerin de odak noktasını yeni bir vergi düzeni ihdas ederek ülkede vergi adaletini sağlama düşüncesi oluşturmaktadır. Vergi adaletinin sağlanmasında kişisel kazancın esas alınması temel hedeflerden birisidir. Bunun için halkın nüfus, emlâk, arazi, hayvan ve hane başına düşen yıllık gelir miktarının tespit edilmesi gerekmekteydi. Bu durumda, Tanzimat'ın ilanından kısa bir süre sonra bu konuda çalışmalara başlanmış, bu kapsamda ülkenin gelir kaynaklarının detaylı olarak yazımına yönelinmiştir. Bu amaçla sancak ve kazalara, doğrudan merkeze bağlı olan muhassıl-ı emvâl adlı görevliler tayin edilmiştir. Muhassıllık teşkilatı sayesinde hem vergiler doğrudan doğruya devlet adına toplanacak hem de yöneticiler hazine gelirlerini şahsi çıkarları adına kullanamayacaklardır. Buna dayanarak 1840'lı yıllarda taşrada temettüat sayımları yapılarak ahalinin geliri ve bu gelirden tahsil edilecek vergiler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda H. 1256 (M.1840) ve H.1260- 61 (M.1844-45) yıllarına ait olmak üzere iki farklı sayım yapılmıştır. Kazâbâd nahiyesinin temettüat tahriri 1844-1845) tarihlidir. Bu sayımların sonuçları mahalle ve köy bazında tutulan Temettüat defterlerine kaydedilerek defterler merkeze gönderilmiştir. 19. yüzyıl Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihinin aydınlatılması açısından çok önemli bir yere sahip olan Temettüat defterleri, ait olduğu bölgenin nüfus yapısını, gelir dağılımını, meslekleri, hayvancılığı, kullanılan aile ve şahıs isimlerini, lakapları, arazi ve ürün çeşitliliğini, hayvan cinslerini ve daha birçok bilgiyi araştırmacıların önüne sermesiyle büyük önem arz etmektedir.Çalışmamızda Temettüat sayımının yapıldığı yerlerden birisi olan Sivas vilâyetine bağlı Kazâbâd kazasının 1844-45 yıllarına ait defterlerinden faydalanarak yörenin sosyal ve ekonomik yapısını incelemeye çalıştık. Çalışmamızın Osmanlı Devleti'nin son dönemlerine dair Kazâbâd'ın teşkilatlanmasının ortaya konmasına ve yerel tarih araştırmacılığına katkı sağlayacağını düşünüyoruz.

Ottoman Empire's last century, which its effort to prevent from fall has increased, is an interesting subject for researchers. Tanzimât Period has the particular importance in this course. Many reforms in administrative, financial and military field has been attempted and has become the state policy. One of the most important steps in Tanzimat comprises reorganization of the finance system. Focal point of the reorganization; constitution of a new tax system and provide a equitableness in tax system. Individual earnings became the main target and it was essential the determination of population, estates and annual income of dwellings. In this context, a short time after the annunciation of Tanzimât, a series of surveys was carried out. Income statements and properties of the households had been written in detail. It also created a bureaucratic system of taxation with salaried tax collectors, which named Muhassıl-ı Emvâl has appointed to sanjaks and boroughts. By Muhassıllık organization, taxes would have been collected directly by government and governors could not use revenue for self. Thus, in 1840s temettuat records has been taken in order to determine the taxable income of citizens.wo counting has been taken in H. 1256 (A.C. 1840) and in H. 1260-61 (A.C. 1844-45). Kâzâbâd region's temettuat inventory was dated H. 1260 (A.C. 1844-45). Results of the countings of districts and villages has been recorded to inventories and these inventories has been sent to the center. Temettuat registries, which are very important in understanding XIX. Century of Ottoman Empire, covers the demographic structure, income distribution, trades, ranching, family and personal names, nicknames, variety of land and products, names and species of animals and many other data. Inventories serve as a repertory for researchers.In our study; we used inventories that formerly belonged to Kâzâbâd town of Sivas province dates back to 1844-45, and analyzed the socioeconomic status of the region. We foresee that study might help enlightening of demographic, social, economic organization in latest period of Ottoman Empire and helps the regional history research.