Türkiye`deki büyükşehir belediyelerinin etkinlik analizi

Abstract

ÖZETBelediyeler; halkın mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulmuş, organları seçimle gelen, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişiliği olan kuruluşlardır. Türkiye'de nüfusun yaklaşık olarak dörtte üçünün yaşadığı büyükşehir belediyeleri; yol, imar, içme suyu, kanalizasyon, yeşil alan gibi birçok kamu hizmetinden sorumlu olan önemli bir mahalli idare organıdır. Büyük ölçülerde kamu kaynağı kullanan belediyelerin, bu kaynakları kullanırken etkin ve verimli bir şekilde çalışmaları, saydam ve hesap verebilir bir yönetim anlayışına sahip olmaları oldukça önem arz etmektedir. Türkiye'de belediyelerin performanslarının ölçümüne yönelik ilk çalışma, 2002 yılında İçişleri Bakanlığı tarafından yürütülen BEPER projesidir. Proje kapsamında, 7 pilot belediye ve nüfusu 100.000'in üzerinde olan 129 belediyeden 2002 - 2004 dönemine ilişkin veriler toplanarak performans ölçümü yapılmıştır. Ancak proje daha sonraki yıllarda devam ettirilememiştir. BEPER projesinden sonra belediyelerin etkinliklerinin incelendiği birkaç farklı akademik çalışma da yapılmıştır. Bu çalışmada ise, 2012 yılında yapılan kanuni düzenlemeyle sayıları otuzu bulan büyükşehir belediyelerinin tamamı dört farklı modelle etkinlik analizine tabii tutulmuştur. Ayrıca bu tezde diğer çalışmalardan farklı olarak 30 büyükşehir belediyesi ve 51 il belediyesinin görev ve yetkileri ile gelir ve giderleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır.Çalışmanın birinci bölümünde Türkiye'deki belediyelerin görev, yetki ve sorumlukları ile denetimi, ikinci bölümde ise mali yapıları incelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ekonomik etkinlik teorisi incelenmiş ve bu kapsamda etkinliğin tanımı, kapsamı, etkinlik ölçüm yaklaşımları, analiz teknikleri ve veri zarflama analizi ayrıntılı olarak incelenmiştir. Tezin son bölümünde ise EMS (Efficiency Measurement System) yazılımı kullanılarak, Veri Zarflama Analizi (VZA) ile dört ayrı alt model kapsamında ele alınan 30 büyükşehir belediyesinin etkinlik bulgularına ulaşılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, büyükşehir belediyelerinin etkinlik skorları mali modelde oldukça yüksek bulunurken, vergi modelinde ise düşük çıkmıştır. Çalışmada ayrıca mali model, altyapı modeli, harcama modeli ile vergi modellerinde etkin olamayan belediyelere bu alanlarda potansiyel iyileştirme önerileri sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Etkinlik, Verimlilik, Veri Zarflama Analizi, CCR Modeli, BCC Modeli, Büyükşehir Belediyesi.

ABSTRACTMunicipalities are public entities that have administrative and financial autonomy and elected organs that have been founded with the purpose of meeting the local common needs of the public. Metropolitan municipalities which have approximately three out of four populations of Turkey are important local administrative organs that have liable for many public services as road, public improvements, potable water, and sewerage system and green fields. Municipalities use public funding on a large scale. While municipalities are using this public funding, it has importance to work actively and productively and to have a transparent and accountable administration mentality.BEPER project which was conducted by the Ministry of Interior in 2002 was the first project towards measuring the performance of the municipalities in Turkey. By collecting datum in the period between 2002-2004 of 7 pilot municipalities and 129 municipalities which have a population over 100.000, performance was measured within the scope of the project. However, the project couldn't have been maintained in the later years. Also, several academic studies that analyse activities of the municipalities were conducted after BEPER project. As for this study, all of the metropolitan municipalities, almost thirty municipalities after a legal regulation in 2012, were subjected to an efficiency analysis with four different models. Besides, unlike other studies, duties and authorities and income and expense of 30 metropolitan municipalities and 51 city municipalities were analysed in depth.In the first part of this study; duties, authorities, responsibilities and supervision of municipalities in Turkey, and in the second of part financial structures of them were analysed. In the third part of the study, the economic efficiency theory was analysed and in this context definition of efficiency, its extent, efficiency measurement approach, analysis techniques and data envelopment analysis were studied in detail. And in the application part of the thesis, by using EMS (Efficiency Measurement System) software, efficiency findings of 30 metropolitan municipalities were reached within four different sub-models via Data Envelopment Analysis (DEA). According to analysis results, efficiency scores of metropolitan municipalities were quite high in financial model, on the contrary scores were low in tax model. Besides, in this study potential improvement suggestions were offered to municipalities that could not be effective in terms of the financial model, infrastructure model, spending model and tax model efficiency levels.Key Words: Efficiency, Productivity, Data Envelopment Analysis, CCR Model, BCC Model, Metropolitan Municipality.