Vergi aflarının vergi gelirlerine etkisi üzerine ampirik bir inceleme

Abstract

Artan kamu ihtiyaçlarının finanse edilmesinde kullanılan gelir kaynaklarından en önemlisi şüphesiz vergilerdir. Vergi ile ilgili yükümlülükler mükelleflerin asli görevleridir. Bu yükümlülüklerin zamanında ve belirtilen esaslara uygun olarak yapılması gerekir. Ancak devletler bir taraftan gelir sağlamak diğer taraftan da vergiye uyumu artırmak amacıyla vergi affı uygulayabilmektedir. Mükellefler için ise vergi afları bir fırsat olarak sunulmaktadır. Çünkü çıkarılan affın kapsamına göre vergi borcundan kaynaklı ceza ve faizlerde indirim sağlanmakta, hatta vergi aslında da belirli oranlarda (dönemler itibariyle vergi aslının tamamında) indirim yapılabilmektedir.Ancak vergi aflarının sık sık çıkarılması dürüst mükellefler açısından olumsuz karşılanmaktadır. Görevlerini zamanında ve eksiksiz yerine getiren bu mükellefler af uygulamalarından dolayı tavır değiştirmekte ve vergisel yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınabilmektedir. Böylece vergi aflarının vergiye uyumu ve vergi gelirlerini negatif olarak etkilediği görülmektedir.Bu tez çalışmasında vergi afları ve vergi gelirleri arasındaki ilişkinin niceliksel olarak ortaya konulması amaçlanmaktadır. İlgili kapsamda, öncelikli olarak vergi kavramı açıklanarak, vergi afları ile ilgili temel bilgilere yer verilmiş ardından Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki vergi aflarına değinilmiştir. Nihai olarak, 1980-2016 yılları arasındaki Vergi Geliri, Vergi Affı, Gayrisafi Yurt İçi Hasıla, Kamu Kesimi Borçlanma Gereği ve Doğrudan Yabancı Yatırım verileri kullanılarak, Vektör Otoregresif Model (VAR) ve Vector Error Correction Model (VECM) ile vergi aflarının vergi gelirleri üzerinde ki etkisi analiz edilmiştir. VECM analizinde vergi aflarının vergi gelirleri üzerindeki etkisinin oldukça düşük olduğu görülmektedir. Granger Nedensellik analizi sonuçlarına göre vergi gelirleri ile vergi afları arasında herhangi bir Granger Nedenselliğine rastlanmamıştır. Etki-tepki fonksiyonu incelendiğinde aynı şekilde vergi aflarının uzun dönem de vergi gelirlerini neredeyse etkilemediği görülmektedir. Elde edilen sonuçlara göre politika önerilerinde bulunulmuştur.

There is no doubt that taxes are the most important income sources for financing the increased public needs. Tax liabilities are the primary duty of taxpayers. These liabilities need to be performed in time and complied with the principles. However Goverments can implement tax amnesty both to increase income, and tax compliance. Tax amnesties are an opportunity for taxpayers. Because, interest and penalties related to debt can be deducted depending on the scope of the tax amnesty. Moreover, tax debt can be reduced at a certain rate or it can be completely removed. However, the frequent tax amnesties negatively affect honest taxpayers. These taxpayers who fulfill their duties perfectly and on time can change their attitudes and they can avoid from fulfilling their tax liabilities. All in all, tax amnesties negatively affect tax compliance and tax revenues.In this thesis study, it is aimed to quantify the relationship between tax exemptions and tax revenues. In related context, primarily by explaining the concept of taxes, given the basic information about the tax amnesties are dealt with after tax amnesties in the history of the Republic of Turkey. The effect of tax amnesties on the tax revenues analyzed by including tax revenues, tax amnesties, gross domestic product, public sector borrowing requirement, and foreign direct investment datas from 1980 to 2016 with the help of Vector Autoregressive Model and Vector Error Correction Model. In the VECM analysis, the effect of tax exemption on tax revenues seems to be very low. According to the results of the Granger causality analysis, no causal causality between tax incomes and tax exemptions was found. When the impact-response function is examined, it is seen that tax exemption almost does not affect the tax revenues in the long term.