Denizli yöresi lokal endemik (Origanum hypericifolium üzerinde morfolojik, anatomik ve korolojik çalışmalar

Abstract

oz DENİZLİ YÖRESİ LOKAL ENDEMÎK, ORIGANUM HYPERICIt ÜZERİNDE MORFOLOJİK, ANATOMİK VE KOROLOJİK ÇALIŞMALAR Şenay SÖNMEZ Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Eğitimi Bölümü Anabilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi / Tez Danışmanı : Prof. Dr. Gülendam TÜMEN ) Balıkesir, 1)99 Origanum hypericifolium O. Schwartz & P.H. Davis, Denizli ili ve ilçelerinde halk arasında `Çökelek kekiği`, `Kekik` adı altında bilinmektedir. Bitki çeşitli hastalıklarda özellikle Şeker Hastalığı tedavisinde bitkisel çay olarak kullanılmaktadır. Ayrıca toz haline getirilip peynir ve yemeklerde baharat olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmamızda Origanum hypericifolium O. Schwartz & P.H. Davis morfolojik, anatomik ve korolojik özellikleri açıklanmış, yayılışı verilmiştir. Bitki çok yıllık, yan çak, 30-105 cm boyda, tüylüdür. Gövde eğik tırmanışk ve belirgin olmayan dört köşeli, yükseliri, çok dallıdır. Çiçek durumu spikula şeklindedir. Her spikulada 6-12 brakte bulunur. Kaliks tubulat, gamosepal, 11-16 damarlıdır. Kaliks iki dudaklı, üst dudakta üç diş ve alt dudakta iki diş vardır. Kaliks boğazı iç yüzde sık ve beyaz tüylüdür. Kaliks salgı tüyleri taşır. Korolla pembe, beyaz ve mor renklerdedir. Korolla iki dudaklıdır, üst dudak iki ve alt dudakta üç diş vardır. Brakteler sanmsı-yeşil, eflatun renklerdedir. Yapraklar belirgin olmayan saplı, akut, yeşilimsi puslu, siyah noktacıklar halinde salgı tüyleri taşır. Gövde, üzeri kalın bir kütikula ile örtülü epiderma tabakasının altında düzensiz çeperü hücrelerden oluşmuş köşelerde kalınlaşmış kollenkima tabakası taşır. Korteksin iç sınırını tek sıralı endoderma hücreleri oluşturmuştur. Kambiyum belirsiz, floem dar bir halka halindedir ve ksilem öze kadar iner. Yaprakta epidermalar bir sıralı, kalındır. Palizat parenkiması 1 sıralı, sünger parenkiması 2-5 sıralıdır. ANAHTAR KELİMELER: Labiatae I Origanum hypericifolium I Morfoloji / Anatomi / Korolojik

ABSTRACT ^/. Jt**S^:.j MORPHOLOGICAL, ANATOMICAL AND CHOROLOGIclW -.S? f INVESTIGATIONS LOCAL ENDEMIC ORIGANUM HYPERICIFOLIUM GROWING IN DENİZLİ REGION Şenay SÖNMEZ Balıkesir University, Institute of Science, Department of Biology Education (M.Sc. Thesis / Supervisor : Prof. Dr. Gülendam TÜMEN ) Balıkesir - Turkey, 1999 Origanum hypericifolium O. Schwartz et P.H. Davis is known as `Çökelek kekiği or Kekik` among local people in the vicinity of Denizli. This plant is used for treatment of some deseases, especially for diabet as herbal tea. Furthermore, after ground up it is added to cheese and meal as spice. The morphological, anatomical structures and chorological properties of the plant have been given here. This plant is perennial, subshrub, 30-105 cm tall, puberulent. Stem is ascending and slightly quadrangular. Inflorescens is in spicules. Each spicula has 6-12 bracts. Calyx is tubulat, gamosepal, 11-16 veined. Calyx is 2 lipped; upper lip with 3 teets and lover lip with 2 teets. Calyx throat usually with a ring of white hairs. Calyx is also with glandular hairs. Corolla is pink, white and purple. It is 2 lipped; upper Up with 2 teets and lover lip with 3 teets. Bracts yellowish-green grey or purple. Leaves is slightly sessile, acut, greenish glaucous, with glandular h-.irs as black spots. Stem contain collenchyma layer. The collenchyma layer is situated under epiderm layer with covered thick cuticle. The collenchyma cells have irregular cell walls and they found more at angels. Cortex layer line started single rowed endoderm. Cambium is uncertain. Phloem is as circle with a few cell layers and Xylem extends to central part. Epiderm of the leaves is single rowed and thick. Palisade mesophyll tissue is one rowed and spongy mesophyll tissue is 2-5 rowed. KEY WORDS: Labiatae I Origanum hypericifolium I Morphological / Anatomical / Chorological m