Ekim zamanı, azot ve fosfor dozlarının nohut (cicer arietinum l.)`da verim ve diger bazı özelliklere etkileri üzerine bir araştırma

Abstract

^hZCJn ÖZET EKİM ZAMANI, AZOT VE FOSFOR DOZLARININ NOHUT (Cicer arietinum L. ) 'TA VERİM VE DiGER BAZI ÖZELLİKLERE ETKİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Hulusi OTEBAY Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalx Doktora Tezi 1996, 99 sayfa Danışman : Yard. Doç. Dr. Cevdet AKDAG Jüri : Prof. Dr. M. Emin TUGAY : Prof. Dr. Ali GÜLÜMSER : Yard. Doç. Dr. Cevdet AKDAG Bu çalışma, Tokat-Kasova kıraç şartlarında nohut için en uygun ekim zamanı, fosfor ve azot dozlarının belirlenmesi a- macıyla 1992, 1993 ve 1994 yıllarında yapılmıştır. Denemeler, tesadüf bloklarında bölünen-bölünmüş parseller deseninde dört tekerrürlü olarak ispanyol ve Eser-87 çeşitlerinde iki ayrı deneme şeklinde yürütülmüştür. Ana parsellere ekim zamanları (30 Mart, 20 Nisan ve 10 Mayıs), alt parsellere fosfor dozla rı (0, 4 ve 8 kg Pa2O6/da) ve alt-alt parsellere de azot doz ları (0, 4 ve 8 kg N/da) uygulanmıştır. Araştırmada bitki boyu, bitkide biyolojik ve tane veri mi, bitkide bakla ve tane sayısı, hasat indeksi, 1000 tane alırlığı, protein oranı, dekara tane ve protein verimi gibi özellikler incelenmiştir.11 Ekim zamanları incelenen tüm özellikleri araştırma süresince her iki çeşitte ve tüm yıllarda önemli derecede etkilemiştir. 1992 yılında incelenen özelliklere ilişkin en yüksek değerler ilk ekim zamanından ve en düşük veriler ise son ekim zamanından sağlanmıştır. 1993 yılında birinci ekim zamanında etkili olan antraknoz hastalığı nede-niyle ispanyol çeşitinin bütün bitkileri ölmüş ve Eser-87 çe-şiti de olumsuz etkilenmiştir. Böylece, tüm özelliklerde en yüksek değerler ikinci ekim zamanında sağlanmıştır. 1994 yılı birinci ekim zamanında toprak nemi yetersiz olduğu için çim lenme ve çıkış gecikmiştir. Bu nedenle, dekara tane verimi ve diğer özellikler için ikinci ekim zamanı daha uygun olmuştur. Fosfor dozları 1000 tane ağırlığını ispanyol çeşidinde 1993 ve 1994 yıllarında, diğer özellikleri de her iki çeşitte ve tüm yıllarda önemli ve olumlu etkilemiştir. Her iki çeşi- tin bitki boyu, bitkide biyolojik verim, bakla ve tane sayısı için 8 kg/da, hasat indeksi ve protein oranı için de 4 kg/da fosfor dozu uygun bulunmuştur. Bitkide tane verimi ve dekara tane ve protein verimi için ispanyol çeşidinde 4 kg/da, Eser- 87 çeşidinde ise 8 kg/da fosfor dozları daha uygun olmuştur. Tüm özelliklere ilişkin en düşük değerler ise kontrolden sağlanmıştır. Azot dozları incelenen tüm özellikleri her iki çeşitte ve bütün yıllarda ( Eser-87 çeşidinde 1994 yılı 1000 tane a- ğırlığı hariç) önemli ve olumlu etkilemiştir. Çeşitlerde ve tüm yıllarda en yüksek protein oranını 4 kg/da, diğer özel liklere ilişkin en yüksek değerleri ise 8 kg/da azot dozları sağlamıştır. En düşük değerler kontrolden elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler : Nohut, ekim zamanı, fosfor, azot, verim, verim unsurları

Ill ABSTRACT A RESEARCH ON THE EFFECTS OF SOWING DATES, NITROGEN AND PHOSPHORUS RATES ON YIELD AND OTHER SOME CHARACTERS IN CHICKPEA (Cicer arietinum L.) Hulusi ÜTEBAY Gaziosmanpaşa University Graduate School of Natural and Applied Science Department of Field Crops Ph. D. Thesis 1996, 89 page Supervisor : Asst. Prof. Dr. Cevdet AKDAG Jury : Prof. Dr. M. Emin TUÖAY : Prof. Dr. Ali GÜLÜMSER : Yard. Doç. Dr. Cevdet AKDAG This study was conducted to determine of favorable sowing date, phosphorus and nitrogen rates for chickpea in Tokat-Kazova unirrigation conditions in 1992, 1993 and 1994 years. Trials were arrenged to be split-split plots in randomized blocks with four replication and were carried out to be two different trials in ispanyol and Eser-87 cultivars. Sowing dates ( March 30, April 20 and May 10 ) were placed in main plots, phosphorus rates (0, 4 and 8 kg PaOe/da) were placed in sub plots, and nitrogen rates (0, 4 and 8 kg N/da).were placed in sub- sub plots. In the research, plant height, biological and seed yields per plant, pod and seed yields per plant, harvest index, 1000 seed weight, protein ratio and seed and proteinIV yields per decare were investigated. Sowing dates were significantly influenced all char acters in both cultivars and all years- In 1992 year, while the maximum values for characters were obtained from first sowing date, the minimum valueB for characters were obtained from last sowing date. Because Blight was effective in first sowing date of 1993 year, all plants damaged in ispanyol cultivar and Eser-87 was negatively influenced. In this way, maximum values for all characters were obtained from second sowing date. Germination and emergence of plants in both cultivars were delayed at first sowing date of 1994 year because of insufficient soil moisture. Therefore second sowing date was found more favorable for seed yield per decare and other characters. Phosphorus rates were positively and significantly ef fected 1000 seed weight in ispanyol cultivar in 1993 and 1994 years and all characters in both cultivars and in all years. 8 kg P20s/da was found favorable for plant height, bioligical yield per plant, number of pod and seed per plant, whereas 4 kg PaOe/da was found favorable for harvest index and protein ratio. 4 kg PaOs/da in ispanyol cultivar and 8 kg PzOe/da in Eser-B7 were found more favorable for seed yield per plant, yields of seed and protein per decare. The minimum values for all characters were obtained from control. Nitrogen rates were positively and significantly effect ed all characters in both cultivars and in all years (Except for 1000 Beed weight in Eser-87 in 1994 year). Altough the maximum values for other characters were obtained from 8 kg N/da rate, maximum protein ratio was obtained from 4 kg N/da rate in both cultivars and in all years. The minimum values were also obtained from control. Key Words : Chickpea, sowing date, phosphorus, nitrogen, yield, yield components