Çekerek Havzası büyük toprak gruplarının bazı özellikleri ile su erozyonu ilişkileri ve havza topraklarının erozyon duyarlılık değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışma 1996 ve 1997 yıllarında, Çekerek Havzası topraklarının aşınıma duyarlılığı ile fiziksel ve kimyasal özellikleri arasındaki ilişkileri araştırmak amacıyla yürütülmüştür. Araştırmanın yürütüldüğü Çekerek Havzası, Tokat, Amasya,Sivas, Yozgat ve Çorum illeri arazilerinin bir kısmını içine almakta olup, 1 203 286 ha alan kaplamaktadır. Bu çalışmada elde edilen veriler regresyon analiz yöntemi ile değerlendirilmiş ve toprağın aşınıma duyarlılığı ile bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri arasındaki ikili ilişkiler araştırılmıştır. Ele alınan toprak özelliklerinden çok ince kum, silt, kaolinit, saturasyon, süspansiyon, toplam porozite, mesopor, mikropor, tarla kapasitesi, solma noktası, higroskobik sabite, toprak reaksiyonu, kireç ve tuz içerikleri arttıkça, havza topraklarının aşınıma duyarlılığı artmıştır. Eğim, iskelet, kum, ince kum, orta kum, iri kum, kil, illit, hacim ağırlığı, makropor, hidrolik geçirgenlik su permeabilitesi ve hava permeabilitesi arttıkça, havza topraklarının aşınıma duyarlılığı azalmıştır. Dane yoğunluğu, katyon değişim kapasitesi, organik madde, smektit ve klorit aşınıma duyarlılık üzerinde etkili olmamıştır. Ele alınan erozyon eğilim indekslerinden kil oranı 1, dispersiyon oranı, geçirgenlik oranı ve erozyon oranı, toprak aşınıma duyarlılık faktörü ile pozitif, kil oranı 2, kil oranı 3 ve süzülme oranı negatif korelasyon göstermiştir.Anahtar Kelimeler : Erozyon, Aşınıma duyarlılık, toprak özellikleri

The purpose of this study is to examine the relation between erosion sensitive and both physical and chemical specifications of Çekerek Cathments soil, between the years 1996 and 1997. Çekerek catchment where the research has been realised covers the some fields of Tokat, Amasya, Sivas, Yozgat and Çorum cities with total area of 1.203.286 ha. The values received in this study has been evaluated by the help of regression analysis method and, the bilateral relation between credibility and both physical and chemical specifications. From the soil specifications, very thin sand, silt, kaolinite, saturation, suspension, total porosite, mesopor, micropor, field capacity, wilting point, hygroscopisite, soil reaction, CaC03 and salt have increased the credibility of the soil. Slope, sand, thin sand, thin sand, medium sand, large sand, clay, illite, bulk density, macropor, hydraulic conductivity, water permeability and air permeability have decreased the erodibility of the catchment. Unit density, C.E.C, organic matter, smectite and chlorite were not effective on the erodibility. From the erosion indices, clay ratio 1, dispersion ratio and erosion ratio have presented a positive correlation with soil erodibility, while clay ratio 3 and percolation ratio presenting a negative correlation.Key Words : Erosion, erodibility, soil properties