Makarnalık buğday (Triticum durum desf.)`da gama ışını ve EMS`nin farklı dozlarının M1 ve M2 bitkileri üzerindeki etkileri

Abstract

Bu çalışma, makarnalık buğday çeşitlerinde gama ışını ve EMS'nin Mı ve M2 bitkileri üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla 1996 ve 1997 yıllarında Tokat Kazova şartlarında yürütülmüştür. Araştırmada bitki materyali olarak Gediz-75 ve Sofu makarnalık buğday {Triticum durum Desf.) çeşitleri kullanılmıştır. Gama ışını tohumlara 50 Gy, 100 Gy, 150 Gy ve 200 Gy dozları şeklinde uygulanmıştır. EMS uygulaması ise ön ıslatma yapılmadan 8 saat oda sıcaklığında yapılmış ve uygulama süresi sonunda tohumlar 6 saat süreyle yıkanmıştır. Uygulanan dozlar % 0.1, % 0.2, % 0.3 ve % 0.4'dür. Mutagenlerin uygulandığı çeşitler ayrı ayrı denemeye alınmıştır. Ayrıca gama ışını ve EMS mutagen uygulamaları birbirinden ayrı olarak Tesadüf Blokları Deneme Deseninde 3 tekerrürlü kurulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre; iki makarnalık buğday çeşidinde, Mı ve M2 bitkilerinde incelenen karakterler üzerinde mutagenlerin farklı etkiler meydana getirdiği ve bu etkilerin çeşitlere göre değiştiği belirlenmiştir. Gama ışını ve EMS uygulaması, Mı bitkilerinin özellikleri üzerinde olumsuz etkiler meydana getirmiştir. Bu etkiler, doz arttıkça daha da belirgin olarak ortaya çıkmıştır. Gama ışını, Mı bitkilerinde EMS'den daha fazla fizyolojik zarar meydana getirmiştir. M2 bitkilerinde belirlenen mutasyon spektrumu ve mutasyon frekansı da çeşitlere ve mutagenlere göre farklılık göstermiştir. Gama ışını uygulamasında yüksek mutasyon frekansı veren uygulamalardan düşük mutagenik verim elde edilirken, EMS uygulamasında en yüksek mutagenik verim en yüksek mutasyon frekansı veren uygulamalardan elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Makarnalık buğday, çeşit, mutagen, gama ışını, EMS, Mı bitkileri, M2 bitkileri, mutasyon frekansı, mutasyon spektrumu, mutagenik verim

This study was carried out to determine the effects of gamma ray and EMS on Mi and M2 generations in durum wheat varieties in Tokat Kazova in 1996 and 1997. Gediz- 75 ve Sofu varieties of durum wheats {Triticum durum Desf.) were used in the trial. The seeds were irradiated with 50 Gy, 100 Gy, 150 Gy and 200 Gy gamma rays. They were treated with 0.1 %, 0.2 %, 0.3 % and 0.4 % EMS at 24 °C for 8 hours without presoaked. The seeds were washed for 6 hours after treatment. Either of treated varieties were grown seperately in the trial. Besides, the treatments of gamma rays and EMS seperately were `Randomized Complete Block Design` with three replications. According to the results of this research; mutagens had different effects on investigated characteristics of Mi and M2 generations and these effects were change according to cultivars. The treatment of gamma rays and EMS had the negative effects on characteristics of Mi generation. These effects were clearer with increasing doses. Irradiation with gamma rays had higher phsiological damage than EMS. Mutation spectrum and mutation frequency were shown difference according to cultivar and mutagens in M2 generation. In the treatment of gamma rays, low mutagenic effeciency were obtained from treatments which occured high mutation frequency, while the highest mutagenic efficiency in treatment with EMS was obtained from treatments of the highest mutation frequency. Key Words: Durum wheats, cultivar, mutagen, gamma rays, EMS, Mi generations, M2 generations, mutation frequency, mutation spectrum, mutagenic efficiency